نگرانی از بابت فعالیت افراطی های ازبک در شمال افغانستان

تاشکند -- ازبکستان از بابت حضور فزاینده افراط گرایی در شمال افغانستان به جامعه جهانی هشدار می دهد و مشارکت امنیتی خود را با سایر کشورهای آسیای میانه تقویت می نماید.

عبدالعزیز کاملوف، وزیر امور خارجه ازبکستان، در بیست و سومین جلسه شورای وزیران سازمان امنیت و همکاری در اروپا (اُ اس سی ای) که در تاریخ 17 قوس در هامبورگ برگزار گردید، گفت که فعالیت های جاری در افغانستان بالای منطقه آسیای میانه یک تهدید محسوب می شود.

کشورهای آسیای میانه و افغانستان در واکنش به این هشدارها کوشش دارند تا از مرزهای خود محافظت کرده و این تهدید مشترک افراط گرایی را نابود کنند.

مبارزه شبه نظامیان

یکی از دلایل تزاید فعالیت های افراطی در شمال افغانستان درگیری های داخلی بین گروپ های شبه نظامی است.

تحریک اسلامی ازبکستان (آی ام یو) متشکل از شبه نظامیان ازبک که از وطن خود فرار کرده بودند، برای مدت چندین سال به حیث شریک طالبان و القاعده در افغانستان و پاکستان فعالیت داشت.

رهبر این گروه موسوم به عثمان غازی در سال 2015 تغییر موضع داد و با «دولت اسلامی عراق و شام» (داعش) بیعت کرد. طالبان در همان سال و در جریان یک جنگ در ولایت زابل افغانستان تحریک اسلامی ازبکستان را نابود کردند و از آن وقت تا کنون خبری از غازی در دست نبوده است.

در ماه جوزا امسال و بعد از چندین ماه سکوت تحریک اسلامی ازبکستان یک گروپ خود را به حیث اعضای به جای مانده از تحریک اسلامی ازبکستان می نامیدند، در رسانه های اجتماعی ظهور کرد و اعلام کرد که حالا دوباره به آغوش طالبان بازمی گردد.

در همین حال، یک گروپ شبه نظامی دیگر به نام جماعت امام بخاری (آی بی جی) که اغلب اعضای آن از ازبک تباران کشورهای مختلف تشکیل شده است، چندین سال است که با قوای دولتی سوریه مصروف مبارزه بوده است.

جماعت امام بخاری که همراه با داعش در ولایت ادلب سوریه می جنگید، هم در ماه سرطان با طالبان بیعت کرد.

افراد باقی مانده تحریک اسلامی ازبکستان در افغانستان فعالیت دارند. اما طبق راپورها جماعت امام بخاری بعد از یک سلسه شکست های شبه نظامیان خود در سوریه به افغانستان انتقال یافته است. این خروج و انتقال به معنای حضور تعداد کلان تری از شبه نظامیان در افغانستان می باشد.

در همین حال، داعش - که برای مدت قلیلی مؤتلف تحریک اسلامی ازبکستان بود و حالا مجدداً آن خصم آن می باشد - جهت ایجاد پایگاهی در افغانستان در تلاش بوده است، اما طالبان آن را به عنوان رقیب خود تلقی کرده و مصمم به انهدام آن هستند.

هشدار ناظران

بر بنیاد پیش بینی ماهانه ماه قوسشورای امنیت سازمان ملل متحد در رابطه با وضعیت در افغانستان که در تاریخ 9 قوس منتشر گردید، قوای امنیتی افغانستان و قوای ائتلاف نواحی تحت تسلط شاخه افغان داعش را به حد معتنابهی تقلیل داده اند.

با این وجود ناظرانی مانند سازمان ملل متحد می گویند که ناتوانی داعش در توسعه یافتن به خارج از محدوده خود در ولایت ننگرهار فضای مناسبی را برای شبه نظامیان جماعت امام بخاری که از سوریه فرار کرده اند و همچنان شبه نظامیان باقی مانده تحریک اسلامی ازبکستان به وجود آورده است تا آنها بتوانند به سمت کشورهای موطن خود سرازیر شوند.

به حیث مثال، تیم مونیتورینگ تحریم ها و حمایه آنالتیک شورای امنیت سازمان ملل متحد در هفتمین راپور وضعیت امنیتی در افغانستان در تاریخ 12 میزان اعلام کرد که در ولایت هلمند تعداد کثیری شبه نظامیان ازبک و تاجیک تبار حضور دارند.

این تیم سازمان ملل متحد نوشت: «مسئولان دولتی افغانستان باورمند هستند که ممکن است آنها اعضای گروپ کتبات امام بخاری [جماعت امام بخاری] باشند که با رهبر جدید تحریک طالبان بیعت کرده اند ... و قبلا از جمهوری عربی سوریه به افغانستان منتقل شده بودند. مطابق برآورد مقامات ارشد افغانستان دلیل حضور این جنگجویان در افغانستان راه اندازی یک شبکه از حامیان آنها در ولایت های واقع در ساحات شمالی و شمال شرقی کشور جهت کسب تجربه، کار در شبکه ها، و احتمالا مهیا شدن جهت مراجعت به کشورهای اصلی خود بود.»

این تیم سازمان ملل در ماه میزان هشدار داد: «شبکه مرتبط با هم فعالان تروریسم که هم اکنون در افغانستان فعال هستند، نشان می دهند که این تهدید منحصر به افغانستان نمی باشد. تحت شرایط حاضر این تهدید توانایی انتشار در مناطق گسترده تر و همچنین جامعه بین المللی را دارد.»

بهشت احتمالی برای تروریست ها

به رغم نگرانی های کشورهای آسیای میانه اما شمال افغانستان -- که با سه کشور آسیای میانه سرحدات مشترک دارد -- می تواند به عرصه مناسبی جهت جا به جایی شبه نظامیان تبدیل گردد.

امید اسدالله یف، یک طالب سیاسی تاشکند، به کاروانسرای گفت: «شمال افغانستان به خاطر نزدیکی آن به کانال های قاچاق بری مواد مخدر از طریق آسیای میانه و همچنان جمعیت فراوان ازبک ها و تاجیک هایی که در نزدیکی مرز ازبکستان و افغانستان زندگی می کنند، مکان بسیار مقبولی برای افراط گرایان است.»

این جمعیت کلان متشکل از دو تبار متذکره به شبه نظامیان امکان می دهد تا با جمعیت مخلوط شده و هم عقیده های خود را پیدا کنند.

بر اساس یک سروی سال 2012 بنیاد آسیا، نُه فیصد از جمعیت افغانستان خود را ازبک تبار و 33 فیصد خود را تاجیک می دانند.

اسدالله یف گفت: «سازمان هایی مثل جماعت امام بخاری در سوریه و عراق قادر به یافتن پایگاهی برای خود [مابین اعراب] نبودند و حامیانشان را منحصراً از خارج جذب می کردند. اگر آنها در میان مردم [گروپ های قومی خودشان] کار کنند، فعالیت های آنها می تواند بسیار خطرناک تر باشد.»

مشارکت منطقوی علیه شبه نظامیان

با کسب معلومات در مورد ورود شبه نظامیان آسیای میانه به افغانستان مقامات رسمی در منطقه کوشش می کنند تا یک استراتژی واحد را تشکیل دهند.

متخصصان سازمان های اطلاعاتی قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان، و سایر کشورهای مستقل مشترک المنافع (سی آی اس) در تاریخ 16 قوس در بیشکک جلسات مشورتی را برگزار کردند.

دفتر رسانه ای مرکز ضدتروریسم کشورهای مستقل مشترک المنافع اعلام کرد: «موضوع اصلی ... امنیت در رابطه با مراجعت تروریست های شبه نظامی خارجی به منطقه و سرکوب فعالیت های عضوگیری در آسیای میانه بود.»

این سازمان در ماه میزان توافق کرد تا تمرین های ضد تروریستی را در ماه های ثور و جوزا آینده در تاجیکستان راه اندازی کند.

همزمان افغانستان و همسایگان آن برخی طرح های نظامی، دیپلماتیک، و حتی مردمی را جهت خنثی کردن فعالیت شبه نظامیان در پیش گرفتند.

به حیث مثال، در ماه میزان مقامات رسمی کشورهای ازبکستان و افغانستان در تاشکند توافقنامه ای را امضا کردند که آنها را قادر می کرد تا افراط گرایان و تبهکاران یکدیگر را تحویل کشور مقابل بدهند.

در ولایت های فاریاب و جوزجان در شمال افغانستان لواهای دفاع از خود «اربکی» متشکله از اقلیت ترکمن تبار بالای طالبان و دیگر گروه های افراط گرا مبارزه می کنند.

در همین حال قوای امنیتی افغانستان مرتباً عملیات هایی را راه اندازی می کنند که طی آنها شبه نظامیان را در همه مخفیگاه هایی که ممکن است در شمال احداث کرده باشند، می کشند یا آواره می کنند.

از جمله عملیات های هر روزه می توان از کمپین های عمده ای به شمول شفق 1 و 2 یاد کرد که مورد دوم از تاریخ 18 قوس راه اندازی شده است.

عملیات شفق 1 که در ماه حوت آغاز شد، مطابق راپورها ده ها شبه نظامی را در ولایت های قندهار، زابل، اروزگان، و دایکوندی به هلاکت رساند.

جنرال دولت وزیری، وزیر دفاع ملی افغانستان، به کاروانسرای گفت که قوای امنیتی افغانستان قاطعانه مصروف مبارزه با شبه نظامیان ازبک در شمال که صلح و ثبات افغانستان و کشورهای مجاور آن را تهدید می کنند، می باشند.

[عزازالله از کابل در تهیه این راپور مشارکت کرده است.]