کتابخانهء سیار چارمغز مطالعه برای کودکان افغان را به ارمغان می آورد

کابل -- در بس آبی رنگ باز می شود و ده ها کودک با شور و شوق از زینه ها بالا می روند و هیجان زده اند تا کتاب های کمیاب در اولین کتابخانه سیار کابل پیدا کنند.

این بس عامه تغییر یافته بنام «چارمغز» که در خیابان های پُر گرد و خاک کابل در حرکت است، به خوبی مشاهده می شود.

این کتابخانهء سیار به محصلین و اطفال خیابانی دسترسی مجانی به کتاب های کودکان را ارائه می دهد؛ کتاب هایی که در مکتب ها و کتابخانه های عمومی کمیاب استند.

این کتابخانه همچنان یکی از معدود اماکن خارج از خانه است که اطفال می توانند در شهری که ترس و وحشت غالباً باشنده های آن را پست درهای بسته نگه می دارد، مورد استفاده اطفال قرار گیرند.

مردم ملکی بهای حملات هر دو طالبان و «دولت اسلامی» (داعش) بالای کابل را می پردازند و در نتیجه بسیاری از والدین -- که از خشونت وحشتزده اند و برخی از آنها داغدیده از دست دادن عزیان شان استند -- دیگر اطفال شان را به اماکن عامه نمی برند.

اما چارمغز که هر روز ۳۰۰ طفل از آن استفاده می کند، یک استثنا نادر است.

این موتر که از یک ادارهء بس دولتی کرایه شده و از ساختمان های دولتی، سرک های اصلی، و پیگر ساحات بیروبار که هدف جنگجویان قرار می گیرند، خود را دور نگه می دارد، مکان نسبتاً امن برای مطالعه، بازی شطرنج و دید و بازدید دوستان است.

یکی از سه داوطلب در حالی که کتاب ها را از یک طبقه بالا بیرون می آورد و به دست هایی که دراز شده اند، می دهد می گوید: «پسران شما عقب بنشینید و دختران جلو. نظم و انضباط بسیار مهم است.»

برخلاف کتابخانه های متعارف که گپ زدن نهی می شود، زمزمه دائمی صداها چارمغز را پر می کند.

اطفال چهارزانو روی فرش و یا پشت میز های کوچک می نشینند و از میان ۶۰۰ کتاب اهدایی ناشران افغان کتاب هایی را با صدای بلند می خوانند.

زهرا ۱۳ ساله به خبرگزاری فرانسه گفت: «من یک بار در هفته به این بس می آیم تا کتاب بخوانم. من امروز درباره چگونگی ارتقای سلامتی مطالعه می کنم. من درباره آن چه باید بخورم و آن چه باید انجام دهم، مطلب می خوانم.»

او گفت: «وقتی من به خانه می روم، قصه هایی را که خوانده ام برای برادران و خواهران ام میگویم.»‌

ارتقا سطح سواد در افغانستان

این بس کتابخانه در ماه دلو توسط فرشته کریم، یک فارغ التحصیل پوهنتون آکسفورد تاسیس شد. او زنده گی خودش را وقف ارتقا مطالعه و توانایی قصه گویی اطفال در افغانستان کرده است -- فُرصتی که او هرگز منحیث یک طفل نداشت.

فرشته در پاکستان بحیث یک پناهنده بزرگ شد و بعد از سقوط طالبان در سال ۱۳۹۱ به افغانستان برگشت. او تحصیلات عالی اش را در کابل تکمیل کرد و بعد از برنده شدن یک بورسیه برای تحصیلات ماستری خود در پالیسی عامه در پوهنتون آکسفورد به بریتانیا آنجا رفت.

فرشتهء ۲۶ ساله به خبرگزاری فرانسه گفت:‌«ما وقتی کودک بودیم به ... کتابخانه های مخصوص کودکان دسترسی نداشتیم.»‌

«من از کودکی ام به یاد دارم که حتی چوکی هم نداشتیم و برای تحصیل روی زمین می نشستیم.»

فرشته گفت که این بس کتابخانه در مکتب ها، پارک ها، و یا دارالایتام در طول هفته توقف می کند و یک راه «مؤثر» برای دست یافتن به بسیاری از اطفال و کمک به ارتقا سطح سواد در افغانستان که اکنون فقط ۳۶ فیصد است، می باشد.

شفیع الله که در گذشته در کتابخانه عامه اصلی کابل کار می کرد و اکنون به سازمان های غیرانتفاعی کمک می کند تا کتاب های کودکان را چاپ کنند، گفت که حتی اکنون هم بسیاری از مکتب های عامه در افغانستان کتابخانه ندارند.

او به خبرگزاری فرانسه گفت: «جوانان و کودکان به انواع مختلف کتاب ها بجز کتاب های درسی شان دسترسی ندارند. و فقط تعداد کمی سازمان های غیردولتی هستند که بعضی اوقات به نشر کتاب های کودکان کمک می کنند.»

زمان صرف شده توسط بسیاری از اطفال در مکتب ها در افغانستان محدود است. بنا بر یک نظرسنجی بنیاد آسیا،‌ افغان ها بطور اوسط ۴.۶ سال تحصیلات رسمی دارند.

گسترش افق ها

در داخل چارمغز یا کتابخانهء سیار عباس ۱۵ ساله داستان تراژیدی رستم و پسرش سهراب، قهرمانان اسطوره ای پارسی را می خوانند.

او گفت که بس کتابخانه کتاب هایی را که او در مکتب اش پیدا کرده نمی توانست در دسترس او قرار می دهد.

او به خبرگزاری فرانسه گفت: «شما در مکتب یک گزینه محدود دارید. شما کتاب های فراوان ندارید. اما اینجا شما دسترسی بسیار گسترده ای دارید.»

ارقام رسمی نشان می دهند که امسال بیش از ۸ ملیون کودک در مکتب های افغانستان ثبت نام کرده اند. اما ۳.۸ ملیون کودک که در سنین مکتب استند، بدلیل بسته بودن مکتب ها، درگیری های فرساینده، و فقر از تعلیم محروم مانده اند.

فرشته نسبت به حجم ارتقا سطح سواد که یک کتابخانه سیار می تواند در یک کشور به بزرگی افغانستان کسب کند، واقع بین است.

اما فرشته می گوید که این یک شروع است. او امیدوار است که بتواند با دریافت اعانات کافی دو بس دیگر را نیز کرایه کند.

او گفت: «من فکر نمی کنم که یک کتابخانه سیار هزاران مشکل ما را حل کند؛ مشکلاتی که ما در نظام تعلیم مان داریم. اما یک کتابخانه متحرک تلاش کوچکی است در میان تلاش های فراوانی که ما باید انجام دهیم.»‌