د ښوونې او روزنې حقونو ته په یوه بله ضربه کې، د افغان نجونو د زده کړو مدافع ونیول شو

کابل -- په افغانستان کې د نجونو د زده کړو لپاره د کمپاین د یوې پروژې د بنسټګر کورنۍ او په افغانستان کې د ملګرو ملتونو مرستندوی هیئت (یوناما) سې شنبه /د وري ۸مه/ وویل چې هغه په کابل کې نیول شوی دی.

د هغه ورور سمیع الله ویسا ای اېف پي ته وویل، مطیع الله ویسا، چې د قلم لار مشر دی، د دوشنبې په ماښام له لمانځه څخه وروسته په کابل کې د یوه جومات مخې ته د سړیو له خوا ودرول شو.

هغه وویل، «کله چې مطیع الله له هغوی څخه د هویت کارتونه وغوښتل، هغوی هغه وواهه او په زور یې له ځان سره بوتلو.»

هغه وویل، «هغه د پوهنې په برخه کې د خپلو فعالیتونو له امله نیول شوی دی. هغه هېڅکله هم نه له بل چا سره کار کړی نه له پخواني حکومت سره. هغه یواځې د قلم لارې لپاره کار کړی دی.»

د هغه بل ورور عطاالله ویسا د سه شنبې په سهار ټویټ وکړ چې د کورنۍ کور امنیتي ځواکونو محاصره کړی، دوه ورونه یې وهلي او مور یې ګواښلې ده، او د مطیع الله ټیلیفون او لپ ټاپ ضبط شوي دي.

یوناما د ویسا نیول تایید کړي او پر چارواکو یې غږ کړی چې «د هغه ځای، د نیول کېدلو لاملونه یې روښانه کړي او قانوني استازیتوب ته د هغه د لاسرسي او له کورنۍ سره د اړیکو ډاډ ورکړي.»

د نجونو د تعلیم لپاره هوډمن

نجونې له څه باندې یوه کال راهیسې په ثانوي ښوونځیو او پوهنتونونو کې له زده کړو څخه منع شوي دي، او افغانستان په نړۍ کې یواځینی هېواد دی چې پر زده کړو باندې په کې دغه ډول محدودیتونه وضع شوي دي.‌

قلم لار د ښوونځیو لپاره کمپاین کوي او په کلیوالو سیمو کې کتابونه توزیع کوي، او له ډیرې مودې راهیسې په کلیو کې مشرانو ته د نجونو د زده کړې د اهمیت په هکله خبرې کوي، چې ورسره د خلکو چلند ورو ورو بدلېږي.

د نجونو لپاره د منځنیو ښوونځیو له بندیز راهیسې، ویسا له لیرې پرتو سیمو څخه لیدنو ته دوام ورکوي ترڅو د ځایی خلکو ملاتړ ترلاسه کړي.

هغه له نیول کېدلو څخه څو ساعته مخکې په یوه ټویټ کې وویل، «د هېواد له هر ګوټ څخه نارینه، ښځې، زاړه، ځوانان، هر څوک د خپلو لوڼو د تعلیم لپاره د اسلامي حقونو غوښتنه کوي.»

تیره اونۍ، چې نوی ښوونیز کال د تنکیو نجونو له شراکت پرته پیل شو، هغه ژمنه وکړه چې خپل کمپاین ته به دوام ورکړي.

هغه په یوه ټویټ کې ولیکل، «هغه زیان چې د ښوونځیو له تړل کېدلو څخه رامنځته کیږي، نه د جبران او د نه منلو وړ دی. موږ له ځایی خلکو سره غونډې کړي، او که چیرې ښوونځي تړلي پاتې شي موږ به خپل لاریون ته دوام ورکړو.»

حتی د نجونو پر زده کړو له بندیز څخه مخکې، قلم لار د هیواد په لیرې پرتو سیمو کې د سواد زیاتولو لپاره وقف شوی و.

د نړیوال بانک په وینا، له ۷۰٪ څخه زیاتې افغانې ښځې لیک او لوست نشي کولی، افغانستان په اسیا کې د ښځو لپاره د زده کړو تر ټولو خراب شاخص لري.

په تېره لسیزه کې، ویسا د پوهنې د ودې لپاره د افغانستان ټولو ۳۶۰ ولسوالیو ته سفر کړی دی.

هغه د تېر غوایي په ۱ له امریکا غږ سره په یوه مرکه کې وویل، «موږ په ټول هیواد کې لسګونه ښوونځي پرانستي چې له ۱۱۰۰۰۰ څخه ډېر زده کوونکي په کې شامل دي.»

دا کار اسان نه دی.

هغه وویل، «کلیوالو سیمو ته د تګ پر وخت دوه ځلې مستقیما زموږ په موټر باندې ډزې وشوې خو موږ ترې روغ راووتو... او همېشه داسې خلک شته چې ماته بد او رد وایي او د وژلو ګواښ راته کوي.»

قلم لار په ټول هیواد کې له ۲۴۰۰ څخه ډیر رضاکاران لري چې د ځایي ټولګیو په جوړولو، د ښوونکو په موندلو، د کتابونو او قرطاسیې وېشلو، او د هلکانو او نجونو دواړو لپاره د زده کړې په ملاتړ کې د ولسي خلکو غونډې تنظیموي.

ویسا وویل، «زموږ کار په بشپړ ډول غیر سیاسي دی، او موږ هیڅکله د کومې سیاسي اجنډا مخالفت یا ملاتړ نه کوو.»

له خطرونو سره سره،هغه د خپل پیغام ترویج ته ژمن پاتې شوی دی.

تېر کال،‌ هغه له امریکاغږ سره په خبرو کې وویل، «زه د ښځو د تعلیم په اړه د خلکو په فکر کې بدلون وینم. پخوا به خلکو د ښځو د زده کړې په اړه خبرې هم نه کولې. اوس یې پخپله غواړي، ځکه چې هغوی ښځینه ډاکټرانو، ښوونکو، لیکوالانو او داسې نورو ته اړتیا لري.»

خپل غږ پورته کړئ

د ملګرو ملتونو د ماشومانو ادارې (یونیسف) په وینا، له ۱.۱ میلیونو څخه زیاتې افغان نجونې له ثانوي زده کړو څخه بې برخې دي.

په افغانستان کې د یونیسف ویاندې سمنتا مورت تېر کال امریکاغږ ډیوې ته وویل، «هر هغه ولسي نوښت چې له ټولنې سره مرسته کوي چې د ټولو ماشومانو لپاره د تعلیم په ارزښت ښه پوه شي، د زده کړې د غوښتنې په زیاتولو او ښوونځیو ته د زیاتو نجونو په راوړلو کې خورا ارزښت لري.»

د افغانستان د ولسي جرګې پخوانۍ غړې او د ښځو د حقونو فعالې شینکۍ کړوخېل قلم لار «په افغانستان کې یو خورا مهم حرکت» وباله.

هغې امریکاغږ ته وویل، «د یوه پرځان بسیا، خپلواک او سوکاله افغانستان لپاره تر هرڅه نه تعلیم ته ډیره اړتیا ده، او دا هغه څه دي چې دا غورځنګ یې د ترلاسه کولو لپاره هڅې کوي.»

په افغانستان کې د بشري حقونو په برخه کې د ملګرو ملتونو ځانګړي راپور ورکوونکي ریچارډ بینیټ په جنیوا کې په یوه وروستۍ وینا کې وویل چې د نجونو پر زده کړو بندیز «ښایي د جنسیتي ځورونې جرم وي، چې کېدی شي له چارواکو څخه یې پوښتنې ګروېږنې وشي».

هغه د سه شنبې په ورځ په یوه ټویټ کې د ویسا په نیول کېدلو اندیښنه څرګنده کړه او ویې ویل، «د هغه خوندیتوب خورا مهم دی او د هغه ټولو قانوني حقونو ته باید درناوی وشي».

د لیرن افغانستان په نامه د ښوونې او روزنې غیر انتفاعي پروګرام رییسې پښتنه زلمی خان دراني زیاته کړه، «د هغه لپاره خپل غږ پورته کړئ».

ویسا دویم مخکښ ښوونکی دی چې په وروستیو میاشتو کې د نجونو د تعلیم د کمپاین په تور نیول کیږي.

د سلواغې په میاشت کې، چارواکو د ژورنالیزم یو پخوانی استاد اسماعیل مشال وروسته له هغه ونیو چې سیمه ایزو رسنیو هغه په داسې حال کې وښود چې کتابونه یې په کراچۍ کې اچولي وو او لارویانو ته یې ورکول.

تر دې مخکې، نوموړي په یوه ژوندۍ تلوېزیوني خپرونه کې خپل تحصیلي اسناد وسوځول څو د ښځو د کار او ښوونې او روزنې په حقونو باندې لګول شوي محدودیتونه وغندي.