پاکستان د مرګونې چاودنې له امله ویر کوي او له افغانستان څخه د اورپکو د ور اوښتلو په هکله اندېښنه څرګندوي

| 08-07-2023

دوه خبرې دي چې هره یوه په خپل ځای خپل اهمیت لري. یوه دا ده چې، څه چې په پاکستان کې کېږي دا د پاکستان د استخباراتي ادارو له خوا ترسره کیږي. په دې توګه، هغوی غواړي چې د ترهګرۍ د ځپلو تر عنوان لاندې د غربي هېوادونو مرسته ترسره کړي. د اورېدلو په اساس، هغه مرستې معمولا د پوځ او استخباراتي مشرانو تر منځ ویشل کیږي او په دې توګه دغه ناولی او خاین هیواد پرې خپل چټل ژوند ته دوام ورکوي. بله خبره دا ده چې، که نن په پاکستان کې دا کارونه کیږي، دا په افغانستان کې د پاکستان د استخباراتي ادارو د هغو عملونو عکس العمل دی چې هغوی د تېرو څلورنیمو لسیزو راهیسې په افغانستان کړي او افغانان یې وژلي دي، لاکن د افسوس خبره دا ده چې دا قتلونه او چاودنې هم د پښتنو په سیمو کېږي په داسې حال کې چې د پاکستان په نامه د انګریزي مېشن اصلي بانیان او داړه ماران پنجابي جنرالان دي او باید دا ورانکاري هم په پنجاب کې شوې وای. په هر حال، الله تعالی په ټولو انسانانو او ټوله نړۍ باندې رحم وکړي. امین

| 08-07-2023

په پاکستان کې چې تر ډیرې چاودنې وشوي بیا هم ولاکه پرې خپه شم، ځکه ! پاکستان د افغانستان اساسي دښمن دی، تیرې څلور لسیزې یې په دې وطن کې اور بل کړی دی، هره ورځ یې وژلی یو، هره ورځ یې زموږ کورونه، ښوونځي، سړکونه، فابریکې، مسجدونه او دولتي ودانۍ په انفجار او انتحار کې ورانې کړي دي. دا مې په زړه کې ترټولو لوی ارمان دی، چې پاکستان وران ویجاړ او ټوټه ووینم او د پنجابیانو بیخ او بنیاد له منځه لاړ شي. لر او بر یو افغان شي او دغه ناره یو نوی رنګ راوړي.

| 08-07-2023

د تبصرې شپږمه برخه: دریم: نارضایتي: د پاکستان له مرکزي حکومت سره د دغو دوو ایالتونو د خلکو (بلوڅانو او پښتنو) نارضایتي یو له هغو مهمو عواملو څخه دی چې په دغو دوو ایالتونو کې یې ناامني زیاته کړې ده. د پاکستان په حکومت کې دننه بې ثباتي او د فاسدو چارواکو سره یوځای د دې لامل شوی چې خلک له حکومت څخه مایوسه او نا امیده شي او د بنسټپالو ډلو په لور روان شي. ډېری پښتانه او بلوڅان د پاکستان له اوسني حکومته ناراضه دي او غواړي چې پاکستان دې د دغه هېواد د پوځ له کنټرول ویستل شي. له بلې خوا، دا دوه قومونه، د سندیانو سربیره، په دې باور دي چې دوی سره د مرکزي حکومت لخوا تبعیض کېږي. دغه قومونه وايي، مرکزي حکومت په دغو سيمو کې د ولسي وګړو د ژوند او اسانتياوو کچې ته پوره پاملرنه نه کوي او په يو ډول يې دغه سيمې پرېښې دي. د منظور پښتین په مشرۍ د پښتون ژغورنې غورځنګ (PTM) په دې باور دی چې د اوسني نظام د ژوند د دوام لپاره پښتانه مېشتې سیمې په قصدي ډول د بنسټپالنې کندې ته اچول شوي دي. په پاکستان کې د ناامنۍ یو بل عامل هم کیدای شي د دې قومي ویشونو ژوروالی وي. هغه خلک چې د تبعیض احساس کوي په اسانۍ سره بنسټپالو او افراطي ډلو ته جذبیږي. ۲۰۲۳ کال: د ۲۰۲۳ کال جنورۍ په پاکستان کې په تېره یوه لسیزه کې ترټولو خونړۍ میاشت بلل شوې ده. په روانه میاشت کې په پاکستان کې لږترلږه ۴۴ ترهګریز بریدونه شوي چې په پایله کې یې ۱۳۴ کسان وژل شوي او ۲۵۴ نور ټپیان شوي دي. سره له دې چې پاکستان له یوې خوا سیاسي او اقتصادي بې ثباتي لري او له بلې خوا د ترهګرۍ او ناامنۍ بحران په چټکۍ سره پراخیږي، ۲۰۲۳ کال به د پاکستانیانو لپاره یو ستونزمن کال وي.

| 08-07-2023

د مقالې پنځمه برخه: په تېرو شلو کلونو کې چې طالبان په افغانستان کې په جګړو بوخت وو، دې ډلو د ډیورنډ کرښې هغې غاړې ته د طالبانو کوربه توب کولو. اوس چې طالبان په افغانستان کې واکمن دي، د بنسټپالو ډلو د هرکلي موسم پیل شوی دی. طالبان د پاکستان د سختو فشارونو سره سره لا هم چمتو نه دي چې د ټي ټي پي په وړاندې کوم جدي اقدام وکړي او یا هم د دغې ډلې فعالیتونه محدود کړي. خبره دلته نه ختمیږي. طالبان هم دغو ډلو ته د تجهیزاتو په ورکولو تورن دي. داسې راپورونه هم شته چې د تحریک طالبان پاکستان یو زیات شمیر غړو د پاکستان له پوځ سره په جګړه کې له امریکايي وسلو کار اخیستی دی. په هرصورت، داسې راپورونه هم شتون لري چې د طالبانو د پام وړ شمیر ځواکونه له ټي ټي پي سره یوځای شوي او غواړي دا ځل په پاکستان کې جهاد ته دوام ورکړي. څو ورځې وړاندې د طالبانو مشر ملا هبت الله ویلي وو چې په پاکستان کې جهاد روا دی. د نوموړي دغه حکم په ښکاره توګه طالب ځواکونو ته دا پیغام ورکوي، چې اوس مهال په هیڅ ډول جګړه کې ښکیل نه دي، ترڅو نوي اهداف تعقیب کړي. له رواني پلوه، ډېری طالب ځواکونه د جګړې په ماشین بدل شوي دي. دا پدې مانا ده چې د دوی شتون له جګړې پرته هیڅ معنی نلري.

| 08-07-2023

د مقالې څلورمه برخه: د دې ډلو تر څنګ په سیمه کې انصار غورځنګ او ټي ټي پي هم فعال دي. څه موده وړاندې داسې راپورونه خپاره شول چې ټي ټي پي له یو شمېر بلوڅو ډلو سره اتحاد کړی دی. که دا خبر رښتیا وي نو په شمالي او شمال لوېدیځو سیمو کې به د پاکستاني پوځ لپاره د پخوا په پرتله حالات نور هم ستونزمن شي. په سندهـ صوبه کې چې د پاکستان په جنوب لوېديځ کې پروت دی، د القاعدې، لشکر جهنګوي، انصار غورځنګ او د سند بېلتون غوښتونکي پوځ په څېر ډلې نسبتاً فعال حضور لري. د راپورونو له مخې، په تېرو درېيو کلونو کې په خيبر پښتونخوا او بلوچستان کې د وژل شويو کسانو شمېر په بې ساري او بې ساري ډول زيات شوى دى. په دغو دوو ایالتونو کې د احصایې د زیاتوالي لپاره لږ تر لږه درې لاملونه په ګوته کېدای شي. لومړی: له افغانستان سره د دغو دوو ایالتونو پوله: افغانستان له پاکستان سره اوږده پوله لري او هغه دوه آیالاتونه چې په وروستیو کلونو کې یې تر ټولو زیاتې ناامنۍ لیدلې له افغانستان سره پر پوله پراته دي. په افغانستان کې بې ثباتي او د پولې د سم کنټرول نشتوالی او د ډېرو پټو ځایونو شتون د دې لامل شوی چې ترهګرې ډلې د بیړني حالت په صورت کې د ډیورنډ کرښې دې غاړې ته پناه واخلي. په بل عبارت، په افغانستان کې د طالبانو شتون د دغې ډلې لپاره د ستراتیژیک ملګري حیثیت لري. د دغو ډلو د ستراتیژیکو ګټو سربیره، دوی په افغانستان کې میشت دي او هلته خپل ځواکونه روزي. دغه ډلې کولای شي په اسانۍ سره د افغانستان او پاکستان ترمنځ په پولو تګ راتګ وکړي. دوهم: په افغانستان کې د طالبانو شتون: طالبان په پاکستان کې له بنسټپالو ډلو سره اوږدې او دوستانه اړیکې لري.

| 08-07-2023

د مقالې درېیمه برخه: په پاکستان کې د امنیتي وضعیت په بدلیدو سره د ستراتیژیکو ژورو د پالیسي منتقدین په دې باور دي چې پاکستان طالبانو ته د زیاتی خوشبینۍ بیه ورکوي. طالبانو د هغه څه خلاف عمل کړی چې پاکستانيان یې فکر کوي او د ټي ټي پي د فعالیتونو په محدودولو کې یې له پاکستان سره همکاري نه ده کړې. خیبر پښتونخوا، د جنګیالیو اصلي ځای: د پاکستان په ښارونو او ایالتونو کې د خیبر پښتونخوا ایالت چې د پاکستان په شمال کې پروت دی او له افغانستان سره اوږده ګډه پوله لري، په وروستیو کلونو کې د دغه هېواد تر ټولو ناامنه سیمه بلل کېږي. په دې ایالت کې اوس ازادې قبایلي سیمې هم شاملې دي. د شته معلوماتو له مخې دغه ایالت په پاکستان کې د بنسټپالو ډلو مرکز دی. ټي ټي پي او نورې افراطي او بنسټپالې ډلې په دې ایالت کې فعالې دي او له دې ځایه خپل خپل کسان استخداموي او بریدونه پلانوي. بنسټپالې ډلې او د هغوی د نفوذ ساحې: تحریک طالبان پاکستان (TTP)، جماعت الحرار (JUA)، حرکت انصار (HUA) او لشکر اسلام په څیر ډلې په خیبر پښتونخوا ایالت او قبایلي سیمو کې فعالې دي او دا ایالت د د دوی د نفوذ ساحه بلل کېږي. د دې ډلو تر څنګ، چې یو څه متحد دي، د هند برصغیر کې القاعده (AQIS) او داعش (ISIS/ISKP) هم فعاله دي. خو د دغو دوو ډلو فعالیت ډېر څرګند نه دی ځکه چې دا سیمه د تحریک طالبان پاکستان د نفوذ او ځواک مرکز دی. په بلوچستان ایالت کې، چې له افغانستان او ایران سره ګډه پوله لري، د بلوچ بېلتون غوښتونکې ډلې لکه د بلوچ لیبریشن آرمی (BLA) ، د بلوڅو د آزادی جبهه (BLF)، بلوچ ریپبلکن پوځ (BRA)، د بوڅو متحد پوځ (UBA)، د بلوڅو لښکر (LEB) او لشکرجهنګوي (LeG) قوي حضور لري چې تل په دغه ایالت کې پر پوځي ادارو او عسکرو بریدونه تنظیموي.

| 08-07-2023

د مقالې دویمه برخه: طالبان او په پاکستان کې امنیتي بدلون: پاکستاني پالیسي جوړونکي په دې باور وو چې په افغانستان کې د طالبانو شتون د هیواد د اوږدمهاله دښمن لاس لنډوي او د هیواد امنیت ټینګوي؛ خو د پاکستان د دغو محاسبو په ځواب کې ډېر وخت ونه لګېده او د طالبانو بېرته واک ته رسېدو نه یوازې د پاکستان امنیتي ګواښونه کم نه کړل، بلکې امنیتي ګواښونه یې لا پسي زیات کړل. په افغانستان کې د طالبانو راڅرګندیدل د پاکستان پر امنیت مستقیم اغېز کړی او په دغه هېواد کې یې ناامني زیاته کړې ده. په افغانستان کې د طالبانو شتون د بنسټپالو ډلو پر ځان باور زیات کړی او دغو ډلو ته یې دا فکر ورکړی دی چې د طالبانو د جګړېزي لارې تعقیبول دوی کامیابۍ ته رسوي. د پاکستاني پالیسي جوړونکو تر منځ غالب فکر دا و چې دوی کولی شي د طالبانو له نفوذ څخه په ګټه اخیستنې په ټي ټي پي باندې فشار راوستلی شي او دغه ناراضه ډله به اوربند او سولې ته اړ کړي. که څه هم د پاکستان حکومت وتوانېد چې د طالبانو په منځګړیتوب ټي ټي پي اوربند ته اړ کړي، خو دغه اوربند برعکس اغیزه وکړه او ټي ټي پي خپل ځواک تازه کړ او د پخوا په پرتله بېرته د جګړې ډګر ته را وګرځېده.که موږ وغواړو چې په پاکستان کې د بریدونو د زیاتوالي لامل د طالبانو له تغیر سره وڅیړو، نو دې نتیجې ته رسیږو چې پاکستاني طالبانو ته د پناه ورکولو او د هغوی لپاره د خوندي چاپیریال او یا ستراتیژیک خنډ په برابرولو سره طالبانو په پاکستان کې د ناامنۍ په زیاتوالی اغیزه کړې ده. په بل عبارت، د پاکستان ستراتیژیک ژوروالی د ټي ټي پي لپاره ستراتیژیک خنډ ګرځیدلی دی.

| 08-07-2023

په پېښور کې د جنورۍ پر ۳۰ برید او د پاکستان په نورو هېوادونو کې دغه ډول لوی او واړه بریدونه د پاکستان د ملي امنیت لپاره یوه جدي ازموینه ده. که څه هم په افغانستان کې د طالبانو له واک ته رسېدو وروسته د پاکستان امنیت بدلون کړی او بدل شوی، خو په پېښور کې وروستی برید د پاکستان او د هغې پالیسي جوړونکو لپاره د خطر زنګ وواهه. دا برید په وروستیو لسیزو کې په پاکستان کې تر ټولو ستر او بې ساری برید و چې په پایله کې یې درنه مرګ ژوبله واوښته. د معلوماتو له مخې په دغه برید کې تر ۴۰۰ ډېر کسان وژل شوي او ټپیان شوي دي. د ۲۰۲۱ کال د اګسټ له ۱۵ او په افغانستان کې د جمهوريت له سقوط وروسته، په پاکستان کې د ناامنیو ګراف په ډراماتیک ډول لوړ شوی دی؛ دا پداسې حال کې ده چې د پاکستان پالیسي جوړونکو او پوځ فکر کولو چې په افغانستان کې به د طالبانو له واک ته رسېدو سره به د دغه هېواد پر وړاندې امنیتي ګواښونه کم شي. په بل عبارت، پاکستانیانو احساس کاوه چې په افغانستان کې د اشرف غني د حکومت له سقوط سره خپل ستراتیژیک ژوروالی ته رسېدلی دی. هغه مطلب چې پاکستاني پالیسي جوړونکي یې له ژوری ستراتیژی څخه اخلي: په کابل کې د یوه دوستانه او اسلام پاله رژیم د راڅرګندیدو په معنی ده چې د پاکستان دوامداره ناامنۍ ته د پای ټکی کیږدي؛ خو هغه پوښتنه چې په دې ورځو کې د پاکستان په سیاسي حلقو کې مطرح کېږي دا ده چې ایا طالبانو په پاکستان کې د ناامنۍ احساس ته د پای ټکی کېښود او که نه؟ غواړم دا مقاله په څو تبصرو کې تاسو سره شریکه کړم. هیله ده د سلام ټایمز ټول لوستونکي یې ولولي.

| 08-05-2023

په پاکستان کې بریدونه د دغه هیواد خپل تولید دی. هغوی باید بل څوک تورن نه کړي. هغوی له کوم هیواد څخه راغلي دي، اصلي مرکزونه یې په پاکستان کې دي، چې هلته پوځي روزنه ترلاسه کوي او له هماغه ځایه تمویل کیږي. دا چاودنې په دغه هېواد کې د پاکستان د پوځ او آی ایس آی په مشوره ترسره کېږي، څو نړۍ ته وښيي چې دوی هم د ترهګرۍ قربانيان دي او هېڅکله د ترهګرۍ ملاتړ نه کوي. که اسلامي امارت وي، داعش وي او یا تحریک طالبان پاکستان، دا ټول د پاکستان جنګیالي دي. څو ورځې وړاندې د طالبانو او داعش ترهګرو ډلو په افغانستان کې اور بل کړی و، نن به تاسو په دې اور کې لږ وسوزوئ، که څه هم دا سوځول ستاسو د خوښې او ګټې لپاره وي. د چا په سترګو کې خاورې نشئ اچولی. زه به هغه وخت ومنم چې دا چاودنې د بل چا کار دی چې دا په پنجاب، لاهور او کراچۍ کې وشي.

| 08-04-2023

په افغانستان کې د ۴۳ کلنې جګړې پر مهال په زرګونو پاکستاني او افغان جنګیالي له پاکستان څخه افغانستان ته راغلل او په افغانستان کې یې جګړه وکړه چې افغانستان یې وران کړ. دغه ټول جنګیالي د پاکستان د حکومت له خوا حمایه کیدل. کلونه کلونه په افغانستان کې جګړه وه، دا جګړه د افغانستان د خلکو نه وه. جګړه قوي اقتصاد ته اړتیا لري، په داسې حال کې چې افغانستان پیاوړی اقتصاد نه لري. افغانان پخپله یوې مړۍ ډوډۍ ته اړتیا لري، څنګه به افغانان په بل هیواد کې چاودنې وکړي. افغانان د مرمۍ یا ماین د جوړولو وړتیا نه لري. حقیقت دا دی، چې که یو هېواد د مرمۍ د جوړولو وړتیا نه لري، څنګه کولی شي چې په بل هېواد کې جګړه یا چاودنه وکړي؟ نه، دا نشي کیدی. په افغانستان او د پاکستان په پښتون میشتو سیمو کې څو کاله کیږي چې ښه دیني عالم، ښه قومي مشر، ښه انجینر، ښه ښوونکی، ښه مشر او هر هغه څوک چې د پښتون ولس خدمت کوي، وژل شوي دي. ترهګرې ډلې او د دغو کسانو قاتلان لا هم نه دي موندل شوي. پخپله په افغانستان کې له څو کلونو راهیسې چې جګړه روانه ده، د افغانستان د ګاونډیو دولتونو له خوا له جنګیالیو سره مالي مرستې کیږي. د پاکستان د لومړي وزیر دا خبرې بې بنسټه دي، ځکه زموږ ګاونډي هیواد پاکستان د امریکا په ملاتړ په افغانستان کې جګړه پیل کړې ده. افغانستان دا توان نه لري چې په نورو هېوادونو کې چاودنې وکړي او جګړې ته لمن ووهي. یو شمیر افغانان د امریکا او پاکستان لخوا پیسې ترلاسه کوي او په افغانستان کې جګړې ته دوام ورکوي.