د ملګرو ملتونو منتظم وایي، د هستوي موادو د موجودیت په هکله د ایران بهانې د باور وړ نه دي

ملګري ملتونه -- د ملګرو ملتونو د هستوي موادو څارونکي د چارشنبې په ورځ /د لړم ۲۱مه/ وویل، په ایران کې په یوه نااعلان شوي ځای کې د هستوي موادو د موجودیت په هکله د تهران وضاحتونه معتبر نه دي.

د اتومي انرژۍ نړۍ والې ادارې (آی ای اي ای) په یوه راپور کې چې ای اېف پي لیدلی دی، وویل، که څه هم چې ایراني مقاماتو د یادې ساحې په هکله یو څه معلومات ورکړي دي، «دغې ادارې ایران ته خبر ورکړی چې اوس هم د ایران غبرګون له تخنیکي پلوه معتبر نه دی.»

په راپور کې راغلي، «ایران ته په کار دی چې د دغه هېواد په یوه ساحه کې د تکاملي منشأ اړوند یورانیمو د ټوټو د موجودیت په هکله چې د اتومي انرژۍ نړۍ والې ادارې ته یې په هکله څه نه دي ویل شوي، پوره او عاجل وضاحت ورکړي.»

په داسې حال کې چې د اتومي انرژۍ نړۍ والې ادارې تر پوښتنې لاندې ساحه نه ده په ګوته کړې، دپلوماتیکو سرچینو ای اېف پي ته څرګنده کړې چې هغه د تهران په تورقوزاباد ولسوالۍ کې چې پخوا اسراییلو د پټ اتومي فعالیت د ادعا شوې ساحې په توګه په ګوته کړې وه، پرته ده.

یوې سرچینې چې له دغې موضوع سره بلده وه، وویل، داسې نښې نشته چې دا ساحه دې د یورانیمو د پروسیس کولو لپاره کارول شوې وي، لاکن کېدی شي چې د ۱۳۹۷په نیمایي کې د موادو د ذخیره کولو لپاره کارول شوې وي.

په راپور کې د دوو هغو جلا موقعیتونو په هکله چې د اتومي انرژۍ نړۍ والې ادارې یې د وږي په میاشت کې نمونې اخیستې وې او ښایي چې هلته د ۱۳۷۹ په وروستیو کې نه اعلان شوی هستوي فعالیت ترسره شوی وي، څه نوي معلومات نه دي ورکړل شوي.‌

د هغو نمونو تحلیل جریان لري

البته، هغه تایید کړه چې، سره له دې چې له تېر راپور راهیسې د ذخیرې پراختیا ورو شوې، د ایراني رژیم د غني شویو یورانیمو ذخیره له هغه حد نه چې د نړۍ له غټو ځواکونو سره د ۱۳۹۴ په هوکړه کې ټاکل شوې وه، ۱۲ برابره زیاته شوې ده.

د ایران له خوا سرغړونې

د مذاکراتو هدف دا وو چې د تهران هستوي غوښتنې -- چې لویدیځ ځواکونه وېرېدل چې د اتومي وسلو د جوړونې لپاره وې -- د بندیزونو د نرمولو په مقابل کې، محدودې کړي.

د ۱۳۹۴ کال هوکړه له هغه وخت راهیسې چې متحده ایالات ترې ووتل، په تدریج سره د خرابېدلو په لور روانه وه.

تهران د ‍‍۱۳۹۸ د غوايي له میاشتې راهیسې د هستوي فعالیت په برخه کې هغه حدود چې په موافقه کې ورته ټاکل شوی وو، ماتوي، او د یورانیمو د غني کولو په برخه کې یې ښکاره هڅې په ګرده نړۍ کې غندل شوي دي.‌

د تېر کال له مرغومي راهیسې، درې اروپایي هېوادونو په ایران باندې د مکررو سرغړونو د تورونو له لګولو څخه وروسته د ۱۳۹۴ تر هستوي تړون لاندې له ایراني رژیم سره دعوا پيل کړې ده.‌

د برتانیا، فرانسې او جرمني د بهرنیو چارو وزیرانو په تهران باندې تور لګولی چې تر هوکړې لاندې له خپلو ژمنو څخه په تدریجي توګه په شا کیږي او په هستوي پروګرام باندې یې مهم محدودیتونه له پامه غورځوي.

د ایران رژیم، د ۱۳۹۴ په هوکړه کې د ذخیرې په مقدار او د یورانیمو د غني کولو په سطحه باندې د لګېدلو محدودیتونو له ماتولو سره سره، په هوکړه کې له ټاکل شوې اندازې څخه ډېر پرمختللي سنتریفیوژونه استعمالوي.‌

د ایران رژیم د ۱۳۹۸ د مرغومي په میاشت کې وویل چې دا هیواد به خپل هستوي تعهدات پریږدي او «د سنتریفیوژونو په شمېر لګېدلي حد» نه به تېر شي.‌

د لړم د ۲۱مې راپور تایید کړه چې، د تهران د یادو اعلامیو مطابق، وروسته له هغه چې د ساحې یوه بله برخه د چنګاښ په میاشت کې په یوه چاودنه کې ویجاړه شوه، کارکوونکیو د نطنز د هستوي مرکز په یوه تر ځمکې لاندې برخه کې سنتریفیوژونه نصب کړي وو. تهران د پېښې پړه په سبوتاژ کوونکیو باندې ور واچوله.‌