د سینګارتونونو تړلو د افغانستان اقتصاد ته نوې ننګونې رامنځته کړي دي

کابل -- په افغانستان کې د ښکلا سالونونو باندې وروستي بندیز منفي اقتصادي پایلې درلودلي دي، ځکه ښځینه سوداګرې له یو شمېر هغو عایداتي سرچینو څخه چې دوی ورته لاسرسی درلود، محرومې شولې.

دغه حکم چې د چنګاښ په ۱۳مه صادر شو، د ښځو اړوند په زرګونو کاروبارونه، چې په ډېرو مواردو کې د کورنیو یواځینۍ عایداتي سرچینې، او د هغوی لپاره له کورونو څخه بهر د راټولېدلو له څو پاتې فرصتونو څخه وې، غیرقانوني وګرځولې.‌

د ښکلا سالونونه چې د تېرو ۲۰ کلونو په ترڅ کې په کابل او د افغانستان په نورو ښارونو کې خپاره شوي ول، له نارینه وو څخه لیرې د راټولېدلو او مجلسونو جوړولو لپاره خوندي ځایونه ګڼل کېدل، او د ښځو لپاره یې د کاروبار مهم فرصتونه برابر کړي ول.

دا ډله ایز بندیز د ښځو عایداتي وړتیاوو ته تر ټولو وروستی ګوزار دی.

په کابل کې د یوه سالون خاوندې خاطرې یوسفي وویل، «زما مېړه درې کاله وړاندې د سرطان له امله مړ شو. ما د خپل سینګارتون له لارې د خپل ځان او خپلو دریو ماشومانو لپاره نفقه پیدا کوله.»

يوسفي، چې اوس وزګاره ده، وويل، د هغې درې کارکوونکيو چې د مياشتې ٤٠٠٠ افغانۍ (٤٧ ډالره) عايد یې درلود، هم خپلې دندې له لاسه ورکړي دي.

هغې وویل، «له بده مرغه زما او زما د همکارانو په څېر په سلګونو نورو کسانو هم خپلې دندې له لاسه ورکړلې.»

هغې سلام ټایمز ته وویل،«اوس زه حیرانه یم چې څنګه به خپل او د خپلو درې ماشومانو لګښتونه پوره کړم.»

۲۰ کلنې مریم امیني شاوخوا یو کال مخکې د یوسفي په دوکان کې کار پیل کړ. هغه په ۱۴۰۰ کال کې په ۱۲م ټولګي کې وه چې نجونې ثانوي ښوونځیو او لېسو ته له تللو منع شوې وې.

اميني وويل، «کله چې زه نور ښوونځي ته له تللو څخه ایساره شوم، ما هڅه وکړه چې يو څه وکړم چې کار وکړم او خپلې کورنۍ ته عايد پيدا کړم.»

هغې زیاته کړه، «زما پلار د ترکارۍ کراچۍ لري، خو له بده مرغه په تېر کال کې یې کاروبار ښه نه و. موږ په هغې تنخوا چې ما له سینګارتون څخه ترلاسه کوله، ایله دومره کولای شوای چې خپلې اړتیاوې پرې پوره کړم.»

په کابل کې یوې بلې ښکلا ورکوونکې حمیرا حمیدي یواځې درې میاشتې وړاندې د خپل سینګارتون په سینګارولو سل زره افغانۍ (۱۱۷۶ ډالره) لګولې وې.

حمیدي وویل، «موږ تمه درلوده چې د اوړي په پای کې به چې په کابل کې د ودونو موسم پیل شي، موږ ښې پیسې وګټو، ځکه چې زموږ مشتریان ورسره ډېرېدل، لاکن له بده مرغه چې د سینګارتونونو له تړلو څخه وروسته موږ دا هیله له لاسه ورکړه.»

هغې وویل، «موږ د سینګارتونونو له تړلو سره موافق نه یو، ځکه چې دا زموږ مسلک او زموږ د کورنیو لپاره د حلال عاید سرچینه وه.»

احمدي وويل، «زه هيله لرم چې هغه کسان چې د سینګارتونونو د تړلو پرېکړه يې کړې، په خپله پرېکړه له سره غور وکړي او په دې هکله فکر وکړي چې موږ به څنګه خپلو ماشومانو ته یوه مړۍ ډودۍ برابرو.»

په سوداګرۍ باندې د بندیز اغیزې

په ټول هېواد کې بندیزونو دوکانداران او د ښکلا د محصولاتو پرچون پلورونکي هم اندیښمن کړي دي.

محمد ناصر رؤفي چې د کابل ښار په درېيمه ناحيه کې د یوه تجارتي مارکېټ خاوند دى، او د دوکانونو لپاره ځاى په کرايه ورکوي وویل چې اوس یې په هغو خالي دوکانونو باندې دوه نوي خالي دوکانونه ور اضافه شول چې له دوو کلونو راهيسې خالي وو.

رؤفي وويل، «سره له دې چې ما کرايه راټيټه کړې ده، خو څوک نه غواړي چې دوکانونه په کرايه یې ونیسي.»

هغه وويل، «زما دوه دوکانونه سینګارتونونو نيولي وو، او اوس تش پراته دي.»

رؤفي وویل، داسې اقدامات لکه د سینګارتونونو له منځه وړل به په اقتصاد باندې جدي اغېزه وکړي.

احسان الله احمدزي، چې د کابل ښار د منډوي په بازار کې د سینګار توکو عمده پلورونکی دی، د بندیز له نافذېدلو راهیسې په پلور کې د ډیر کمښت یادونه وکړه.

احمدزي وویل، «زه ویلی شم چې د سینګارتونونو له تړل کېدلو راهیسې زموږ خرڅلاو ۴۰٪ کم شوی دی.»

هغه زیاته کړه، «زموږ ډیری پیرودونکي په کابل او نورو لویو ولایتونو لکه ننګرهار، کندهار او بلخ کې میشت سینګاروونکي ول، او اوس موږ هغه مشتریان له لاسه ورکړي دي.»

د منډوي بازار کې د احمد فيصل په نامه یوه بل دوکاندار چې سينګار توکي او د ښکلا محصولات پلوري، ومنله چې سوداګري يې مخ پر رکود روانه ده.

د فیصل په وینا، له دوه کاله مخکې مودې راهیسې، خرڅلاو ۹۳٪ کم شوی دی.

هغه وويل، «پخوا به زموږ مشتریان د ښه ذوق لرونکي ځوانان وو، چې قېمتي عطر او شامپو به يې اخيستل. دغه راز د سینګارتونوو خاوندان ول چې سينګار توکي یې پېرودل، خو اوس د یوه درک هم نشته.»

د افغانستان د سوداګرۍ او صنایعو خونې یوه غړي وویل، د سینګارتونونو د بندولو په څېر وروستیو پرېکړو اقتصاد ته نه جبرانېدونکی زیان ور رسولی دی.

دغه غړي د نوم نه ښودلو په شرط سلام ټایمز ته وویل، د ۱۲۰۰۰ سینګارتونونو تړلو، چې د ۵۰۰۰۰ کارکونکو دندې یې له منځه وېوړلې، د هېواد د بېکارو خلکو شمېر زیات کړی دی.

یادې سرچینې زیاته کړه چې له تړلو څخه مخکې، د سینګارتونونو اوسط کارکونکي په میاشت کې ۵۰۰۰ افغانۍ (۵۸ ډالر) عايد درلود، خو هغه عاید اوس ورک شوی دی.

دغه غړي وویل، «هرڅومره چې خلک پیسې ډیرې ولري، هغومره یې ډېرې مصرفوي. د پیسو دوران د هرچا لپاره اقتصاد ښه کوي، لاکن که هره ورځ بندیزونه ولګول شي لکه څنګه چې اوس لګول کیږي، هېواد به ورځ تر بلې فقر ته نږدې شي.»

هغه وویل، «اقتصادي فعالیتونه یو له بل سره د زنځیر د کړیو په څېر نښتي دي. د سینګارتونونو بندیز به نه یواځې مالکان بلکې واردونکي، پلورونکي او دوکانداران هم اغیزمن کړي دي.»