کابل -- افغانان د کوروناوایرس د خپراوي د کمولو لپاره ګامونه پورته کوي او د یادې ناروغۍ پر ضد مجادله کې له نورې نړۍ سره هم لاسی کیږي.
د نوي کال نوروز مېله چې هر کال د بلخ ولایت په مرکز مزارشریف کې ترسره کیږي او په پام کې وه چې د وري په ۱ پيل شي، په هېواد کې د کووېډ - ۱۹ د خپراوي له امله لغوه کړای شوه.
سربېره پر دې، روغتیایي کارکوونکي د کابل په څېر ښارونو کې د ګڼه ګوڼې په ځایونو کې عفوني ضد درمل شیندي او خلکو ته ماسکونه ورکوي.
په هرات ولایت کې، چې هلته ډېر افغان کډوال په زور سره له ایران څخه راستنېدلو ته مجبوریږي، دیني عالمانو او ځایي چارواکو خلک هڅولي چې د لویو مذهبي مراسمو له ترسره کولو څخه ډډه وکړي ترڅو د وایرس د خپرېدا مخه ونیسي.
روغتیایي کارکوونکي له ایران سره په سرحدي سیمه کې د کورونا وایرس د نښو د معلومولو لپاره افغان کډوال هم معاینه کوي.
د افغانستان خلاصې پولې، د طبي اسانتیاوو کموالی، د لاسونو او غېږې ورکولو کلتور او په کلیوالو سیمو کې د خلکو بې سوادي ښیي چې د یادې ناروغۍ خپراوی ښایي په یوه غټه ننګونه باندې واوړي.
روغتیایي چارواکو د نوي کوروناوایرس ۲۴ پېښې تایید کړې دي، خو د نږدې ۳۵ میلیونو خلکو په دغه هېواد کې یواځې شاوخوا ۳۰۰ کسان معاینه شوي دي. په ګاونډي ایران کې، له ۱۰۰۰ څخه ډېر خلک د دغه په لوړه کچه ساري وایرس له امله مړه شوي دي.
ډېر هغه افغانان چې ناروغي په کې ثابته شوې ده هغه کډوال دي چې په وروستیو کې د ایران له بېلابېلو ښارونو څخه راستنېدلو ته مجبور شوي دي.
په ورته وخت کې، د ایران امنیتي ځواکونه په زرګونو هغه افغان کډوال چې د کوروناوایرس د لرلو شک پرې کېږي یا په کې تایید شوی وي، رانیسي، او په زور یې افغانستان ته اخراجوي او نړۍ والو خوندي کوونکیو معیارونو ته پام نه کوي یعنې دې ته فکر نه کوي چې نړۍ د مرګوني نړۍ نیوونکي وایرس له خپرېدا څخه خوندي شي.
په ایران کې د کوروناوایرس پراخ خپراوي ته په پام سره، د افغانستان د عامې روغتیا چارواکو د وایرس د خپرېدا پړه له ایران څخه په داسې حساسو شرایطو کې افغانستان ته د افغان کډوالو په جبري ستنولو باندې واچوله.
ای اېف پي د دوشنبې په ورځ /د کب ۲۶مه/ د مهاجرت د نړۍ وال سازمان (آی او اېم) له قوله راپور ورکړ چې، په تېرو ۲۰ ورځو کې له وایرس وهلي ایران څخه شاوخوا ۷۰۰۰۰ افغانان راستانه شوي دي چې کتنه یې په سرحد کې د مؤظفو روغتیایي کارکوونکیو له توانه وتلې او وېرې شته چې ناروغي په پراخه کچه خپره شي.
د هرات والي عبدالقیوم رحیمي د کب په ۲۴مه په یوه خبري کانفرانس کې وویل، «په افغانستان کې د کوروناوایرس منشأ ایران دی.»
رحیمي وویل، «ټول هغه ناروغان چې کورونا وایرس په کې تایید شوی او بستر شوي دي له ایران څخه راستانه شوي دي. که له ایران څخه د افغان کډوالو را اېستنه یا راستنېدنه دوام ومومي، دا به د افغانانو لپاره یو غټ ګواښ جوړ کړي.»
له ایران څخه د لسګونو زرو کډوالو راستنېدنه او همدارنګه د حکومت او موسساتو له خوا د پلان د نشتوالي له امله د عامه خبرتیا د سطحې ټیټوالی او بې پروایي دا احتمال رامنځته کوي چې په افغانستان کې به د ایران، ایټالیا او هسپانیا په نسبت لا لویه فاجعه رامنځته شي، او هغه خلک به چې له جګړې څخه ژوندي وتلي دي له منځه وېسي. له دې امله، د هېواد ټول خلک باید ځانونه د کرونا ناروغۍ پر ضد سمبال کړي. دا د یوه بشر مسؤلیت او دیني وجیبه ده چې د دغه پټ دښمن (کرونا وایرس) پر ضد مجادله وکړي. دا دښمن په هیچا باندې هم رحم نه کوي او د ځمکې، وخت، چاپېریال په شمول هر ژوندی شی ککړوي او ژوبلوي.
ځواب ورکړئ12 تبصره
اوسنی حالت دا ایجابوي چې پانګوونکي او سوداګر باید له حکومت او خلکو سره مالي او تخنیکي مرسته وکړي څو هغوی د خطرناک کورونا وایرس د خپراوي پر ضد مجادله وکړي او مهار یې کړي، او باید هڅې وشي چې د هېواد له داخل او خارج څخه تر ممکن حده ډېرې پیسې او اسانتیاوې ترلاسه شي. که اړتیا وي، خصوصي روغتیایي مرکزونه، ښوونځي، پوهنتونونه او حتی جوماتونه باید په وایرس د ککړ شویو خلکو د تداوۍ او مراقبت د مرکزونو په توګه وکارول شي.
ځواب ورکړئ12 تبصره
دا د دې وخت دی چې حکومت د ښارونو د قرنطین کولو په هکله پرېکړه وکړي، اضطراري حالت اعلان کړي، او تګ راتګ منع کړي. خلک باید په داسې بحراني حالت کې په خپلو کورونو کې پاتې شي او بهر او د ګڼه ګوڼې ځایونو ته له تللو څخه ځانونه کلک وساتي.
ځواب ورکړئ12 تبصره
دافغانستان حکومت او خلکو کورونا وایرس ته په جدي نظر نه دي کتلي ځکه چې په دې هېواد کې د ناروغۍ یوازې د یو څو مثبتو پېښو په هکله راپور ورکړل شوی دی، خو په دې هېواد کې د پېښو د شمېر کموالی دا معنی نه لري چې په وایرس ککړ شوي خلک په کې نشته یا دا چې دغه وایرس خپور شوی نه دی یا دا چې په صحیح توګه مدیریت کیږي یا کنټرولیږي، بلکې له دې امله چې اسانتیاوې او مجهز روغتونونه نشته، پروګرامونه شفاف نه دي، او په هېواد کې حکومتي شبکې متحدې او همغږې نه دي، تشخیصي بستې او لابراتوارونه نشته، او نه هم کار پوه او کافي اندازه ټیمونه موجود دي.
ځواب ورکړئ12 تبصره
لطفاً افغانستان کښې کرونا ویروس جدی ونیسی خدای مکړه دی نه امکاناتو درلودلو له کبله ټول له بینه لاړ نشو.
ځواب ورکړئ12 تبصره
د وایرس د لا نورې خپرېدا د مخنیوي غوره لاره یوازې په کور کې دننه قرنطین کېدل او د صحي سپارښتنو مراعتول دي (چې لاسونه ډېر ځلې په صابون ووینځل شي...). خدایه، د افغانستان په مظلومو، بې چاره او غریبو خلکو باندې رحم وکړې او له دې افت او نورو ناروغیو او مصیبتونو څخه یې په امن کړې. امین
ځواب ورکړئزه موافق یم
ځواب ورکړئ12 تبصره
که څه هم چې په ځینې هېوادونو کې د کوروناوایرس خپراوی تازه پیل شوی دی، خو د خپرېدا جریان یې د هغه څه په نسبت چې یو څوک فکر کوي ډېر چټک دی. د دغه وایرس پر ضد په نړۍ واله کچه د مجادلې لپاره له اخیستل شویو ګامونو سره سره، افغانستان چې د سیاسي بحران په منځ کې راګېر دی، تر اوسه پورې کوم جدي ګامونه نه دي اخیستي. که حکومت پام ونه کړي، مشران او خلک خپله خپله لاره ونیسي، مونږ به ډېر ژر په خپل هېواد کې یوه غټه فاجعه وګورو چې په زرګونو خلک به ووژني.
ځواب ورکړئ12 تبصره
د نوي کورونا وایرس یا کوویډ – ۱۹ د چټک خپراوي له امله، په نړۍ کې ډېرو هېوادونو خپل ځمکني او هوایي سرحدونه یو له بل سره بند کړي، خو له ایران سره د افغانستان سرحدونه اوس هم پرانستي دي، په داسې حال کې چې په دې هېواد کې په یاده ناروغۍ د ککړو خلکو شمېر ډېر دی. مونږ له افغان حکومت څخه په کلکه غوښتنه کوو چې ژر تر ژره له ایران سره خپل سرحدونه بند کړي.
ځواب ورکړئ12 تبصره
په داسې حال کې چې ویل کیږي په افغانستان کې روغتیایي اسانتیاوې صفر دي، له بده مرغه چې د خلکو په منځ کې لا تراوسه د کوروناوایرس د خپراوي خطرونه جدي نه دي نیول شوي.
ځواب ورکړئ12 تبصره
د افغانستان حکومت او خلکو کوروناوایرس ته په جدي نظر نه دي کتلي ځکه چې په دې هېواد کې د ناروغۍ یوازې د یو څو مثبتو پېښو په هکله راپور ورکړل شوی دی، خو په دې هېواد کې د پېښو د شمېر کموالی دا معنی نه لري چې په وایرس ککړ شوي خلک په کې نشته یا دا چې دغه وایرس خپور شوی نه دی یا دا چې په صحیح توګه مدیریت کیږي یا کنټرولیږي، بلکې له دې امله چې اسانتیاوې او مجهز روغتونونه نشته، پروګرامونه شفاف نه دي، او په هېواد کې حکومتي شبکې متحدې او همغږې نه دي، تشخیصي بستې او لابراتوارونه نشته، او نه هم کار پوه او کافي اندازه ټیمونه موجود دي.
ځواب ورکړئ12 تبصره
دا د خوښۍ خبره ده چې خیریه ټولنې له حکومت سره اوږه په اوږه کار کوي. په کار دی چې ټول مسؤلیتونه یوازې حکومتي ادارو ته پرې نښودل شي او ولسي مدني ټولنې هم په داسې کارونو کې برخه واخلي او خلکو ته عامه پوهنه ورکړي. ولس هم باید د معلوماتو ترلاسه کولو ته لېوالتیا وښیي ځکه دا د ټولو مسؤلیت دی چې نه یوازې پخپله او فامیلونه یې روغ پاتې شي بلکې نورو خلکو ته هم ضرر ونه رسوي. یو پیغام مې د مسجدونو امامانو او خطیبانو ته دی چې باید د خرو په څېر ځېل ونه کړي او په جوماتونو کې د جماعت داسې لمونځونو ته خلک ور ونه بولي چې له ۱۰ څخه ډېر کسان په کې ودریږي. اسلام او مسلمان باید د یوه مهذب او پرمختللي بشر په توګه ژوند وکړي، نه د یوه وروسته پاتې فکر سره.
ځواب ورکړئ12 تبصره