د بانکنوټونو زړیدل د افغانستان اقتصاد ته تر ټولو تازه ټکان دی

کابل -- صرافانو او د هغوی مشتریانو سلام ټایمز ته وویل، د افغانستان په بېلابېلو برخو کې د زړو افغانۍ بانکنوټونو ډېرښت د صرافانو او د عادي خلکو لپاره ستونزې جوړې کړي دي.

افغانان معمولا په بازار کې د کارولو لپاره نغدې پیسې کاروي، خو هغوی وویل چې د هغوی د ډېرو بانکنوټونو خراب حالت چې ځینې یې باید وار له مخه له دوران څخه اېستل شوي وای، ډېرې معاملې پېچلې کړي دي.

د زرګونو زړو افغانۍ بانکنوټونو ډېرۍ چې نوټونه په کې خیرن، شکېدلي، بې شکله یا په بل ډول خراب شوي دي، د چنګاښ په ۲۶مه د هرات د صرافۍ مارکېټ په تړلو مجبور کړ، ځکه خلکو د مناقصې د بې ارزښتۍ له امله شکایت کاوه.

په کابل کې د یوې غیرحکومتي موسسې یوه کارمند محمد ظاهر امیري چې ۴۸ کاله عمر لري، وویل، زړو بانکنوټونو غټې ورځنۍ ستونزې رامنځته کړي دي.

امیري وویل، «کله چې موږ خپلې تنخواګانې راباسو، بانک موږ ته زړې پیسې راکوي.»

هغه زیاته کړه، «کله چې زه د پیسو له مسؤلینو څخه وغواړم چې د خرابو نوټونو پرځای ښه نوټونه راکړي، هغوی وایی چې هغه څه ورکوي چې ورسره موجود وي، او موږ مجبور یو چې وایې خلو.»

هغه وویل، «مثلا، که موږ له بانک څخه ۲۰۰۰۰ افغانۍ (۲۲۲ ډالر) راوباسو، شاوخوا ۸۰۰۰ افغانۍ (۸۹ ډالر) یې د تبادلې وړ نه وي، او په داسې پیسو موږ تل له دوکاندار سره په مشکل اخته کیږو.»

امیري وویل، «سربېره پر دې، د مسافرو او ټکسي/بس د موټروانانو تر منځ هره ورځ جنګونه رامنځته کیږي.»

په کابل کې د خوراکي توکو یوه عمده پلورونکي محمد رضا حبیبي چې ۳۸ کاله عمر لري، وویل، مشتریان له هغه سره د زړو بانکنوټونو په سر جنجالونه کوي.

حبیبي وویل، «که موږ زاړه بانکنوټونه واخلو، سوداګر او بانکونو والا یې له موږ څخه نه اخلي. دا اوس زه ۱۰۰۰۰۰ افغانۍ (۱۱۱۲ ډالر) لرم چې هیڅوک یې هم را څخه نه اخلي.»

په کابل کې د محمد حسن محمدي په نامه یوه صراف وویل، «له بده مرغه چې د افغانیو اکثر نوټونه زاړه شوي او په بازار کې د دوران لپاره برابر نه دي.»

محمدي وویل، «دغه ډول بانکنوټونه باید له بازار څخه واېستل شي.»

هغه وویل، له تېر کال راهیسې، نه بانک او نه هم نور صرافان دې ته حاضر دي چې د هغه ۵۰۰۰۰ افغانۍ (۵۵۶ ډالر) ترې واخلي.‌

محمدي وریاده کړه چې، «زما په یاد دي چې یوه مشتري غوښتل چې ۱۰۰۰ ډالر په افغانیو باندې بدل کړي، خو هغه نوي نوټونه غوښتل. دا چې له ما سره موجودې پیسې ټولې زړې وې، موږ جنجال پیل کړ چې یو بد جنګ ترې جوړ شو.»

مشتریان هېڅ لاره نه لري

د کابل د صرافانو اتحادیې رییس حاجي زیرک سلام ټایمز ته وویل چې هغه ته هره ورځ د ټول افغانستان له صرافانو څخه د زړو بانکنوټونو په هکله شکایتونه راځي.

زیرک وویل، «د زړو بانکنوټونو مسئله د خلکو، صرافانو او بانکونو تر منځ یوه جدي ننګونه ګرځېدلې ده.»

هغه وویل، «بانکونه تل له خپلو مشتریانو څخه د زړو نوټونو قبلول ردوي، خو هغوی پخپله خلکو ته زاړه بانکنوټونه ورکوي.»

هغه زیاته کړه، مشتریان «بې له دې چې خراب شوي بانکنوټونه واخلي بله هېڅ لاره نه لري.»

هغه زیاته کړه،‌ په بازار کې د زړو کاغذي پیسو دوران او خلکو ته د خراب شویو بانکنوټونو صدور د هېواد د اقتصاد لپاره یو غټ‌ پرشا تګ دی.

هغه وویل، د افغانستان بانک کې یو ځانګړی اداري واحد چې د زړو بانکنوټونو د ټولولو مسؤلیت پر غاړه لري، ارام ناست دی،په داسې حال کې چې د خراب شویو کاغذي پیسو دوران د هېواد لپاره په یوه بل بحران باندې بدل شوی دی

په کابل کې د میرزامحمد صدیقي په نامه یوه صراف چې ۳۲ کاله عمر لري، وویل، د زړو بانکنوټونو دوران په عادي افغانانو، صرافانو، تجارانو او د افغانستان په اقتصاد باندې ناوړه اغېز کړی دی.‌

هغه وویل، «په کابل او ولایتونو کې له اکثرو صرافانو سره په سلګونو زره زړې افغانۍ پاتې دي، او هیڅوک هم دې ته حاضر نه دی چې وایې خلي. اصلا دا د افغانستان د اقتصاد لپاره یو غټ ټکان دی.»

صدیقي د بانکنوټونو د بحران له امله د ستونزو وروستیو دوو قضیو ته په پام سره وویل، «دا ستونزه ورځ تر بلې زیاتېږي.»

صدیقي وویل، «یو مثال... په هرات کې د څو ورځو په مخه د صرافانو د مارکېټ بندېدل وو.»

هغه وویل، سربېره پر دې، په کابل کې ګڼ‌ شمېر صرافانو په وروستیو کې خپل کارونه درولي دي.‌