د القاعدې د زاړه مشرتابه په مرګ سره د دغې ډلې راتلونکی څنګه کیږي؟

په وروستیو میاشتو کې د القاعدې د دوو غټو مشرانو راپور ورکړل شویو مړینو د یادې ترهګرې شبکې د ستراتیژۍ او قوت په هکله چې اوس د دوو لسیزو پخوا د نړۍ وال قوت په یوه سیوري باندې بدله شوې ده، پوښتنې راپورته کړي دي.

نیویارک ټایمز تېره اونۍ راپور ورکړ چې د القاعدې مرستیال عبدالله احمد عبدالله چې د ابو محمد المصري په مستعار نامه مشهور وو، په وروستیو کې د زمري په میاشت کې د واشنګټن په حکم په تهران کې د دوو اسراییلي جاسوسانو له خوا ووژل شو.

په ورته وخت کې، د القاعدې په هکله وتلیو کارپوهانو د سرچینو له قوله ویلي چې ایمن الظواهري چې په اسامه بن لادن پسې وروسته د یادې ډلې مشر وټاکل شو هم مړ شوی دی.‌

ایران د عبدالله د وژنې په هکله راپور په کلکه رد کړی دی، په داسې حال کې چې القاعدې تر اوسه پورې د خپلو معمولو رسنیزو چینلونو له لارې د الظواهري د ادعا شوې مړینې کوم تایید نه دی خپور کړی.

دغه راپورونه په داسې حال کې خپاره شوي چې د القاعدې د راتلونکیو موخو په هکله پوښتنې مخ په ډیریدو دي او دغه شبکه له هغه سازمان سره چې د کاریزماټیک بن لادن له مشرۍ لاندې یې په ګرده نړۍ کې وېره خپره کړې وه، ډیر توپیر لري.

د الظواهري د مرګ په هکله اوازې

په ۱۳۹۰ کال کې په پاکستان کې د متحده ایالاتو په عملیاتو کې د اسامه په وژل کېدلو سره دغه ګروپ د الظواهري لاس ته پاتې شو. نوموړی یو پخوانی مصری مجاهد او د القاعدې یو ستر فکري مؤسس وو، خو دا وړتیا یې نه لرله چې د بن لادن په څېر په ګرده نړۍ کې افراطیان سره راټول کړي.‌

یوه جګپوړي امریکایي چارواکي چې د ترهګرۍ پر ضد د مبارزې په نړۍ والو هڅو کې ښکېل وو سي اېن اېن ته وویل، د تېر کال د زمري په میاشت کې داسې استخباراتي راپورونه ترلاسه شول چې الظواهري ته «د زړه ناروغي» پیدا شوې وه.‌

په متحده ایالاتو کې د نړۍ وال سیاست مرکز (سي جي پي) ادارې رییس حسن حسن د اونۍ په پای کې وویل چې الظواهري یوه میاشت مخکې په طبیعي مرګ مړ شوی دی.

د جهادي رسنیو د څار (اېس آی ټي اي) رییسې ریتا کتز وویل،‌ داسې نه تایید شوي راپورونه خپاره شوي چې الظواهري مړ شوی دی.‌

هغې وویل، «القاعده معمولا د خپلو مشرانو د مرګ په هکله په وخت سره خبرونه نه خپروي.»

په هر حال، دا لومړی ځل نه دی چې د الظواهري د مړینې په هکله راپورونه خپرېږي، او هغه بیا بیا څو ځله سر راپورته کوي.

د هاورفورډ پوهنتون یوه استاد او د القاعدې او جهادېزم په هکله د څو کتابونو مؤلف بارک مینډیلسن وویل، «استخباراتي ادارې باور لري چې هغه ډېر ناروغ دی.»

هغه ای اېف پي ته وویل، «بالاخره، که دا پېښه شوې نه وي، ژر به وشي.»

د سلاکارانو هیئت

شنونکي وایي، که یو یا دواړه کسان مړه شوي وي، کومه ډله چې هغوی په میراث پرېښې ده په هېڅ صورت هم له هغې شبکې سره مقایسې وړ نه ده چې په متحده ایالاتو باندې یې د سپتمبر د ۱۱مې بریدونه پلان او ترسره کړي وو.

د دغې ډلې ایډیالوژي د افریقا په ساحلي سیمه، پاکستان او همدارنګه د سومالیا، مصر او یمن په ګډون د نړۍ په بېلابېلو برخو کې د څو سازمانونو د رامنځته کېدلو سبب شوې ده.

خو دغه ډله د هغوی په فعالیتونو یا په هغو اتحادونو چې دوي یې په ځایي کچه رامنځته کوي، کنټرول نه لري.

مینډیلسن وویل چې دی اټکل کوي چې په راتلونکي کې به د القاعدې مشري «د سلاکارانو هیئت» یا یوې مشورتي شورا له خوا وشي.‌

هغه وویل، «خلک که وغواړي د القاعدې د مرکزي مشرتابه لارښونې به تعقیب کړي، خو د هغوی د نظریاتو اطاعت به الزامي نوي.»

القاعدې چې نور نو مخکښه افراطي ډله نه ده، لیدلي چې نورو بنسټونو هم وده کړې، او ځینې وختونه یې ورسره شخړې هم راغلي دي.

دغه شبکه د داعش، چې په عراق او سوریه کې یې «خلافت» جوړ کړی وو او په اروپا کې یې همغږي بریدونه ترسره کړل، تر سیوري لاندې راغلې ده.

د داعش ډلې فزیکي «خلافت» د ۱۳۹۶ په منځ کې وشیندل شو.

په راتلونکې کې به څوک وي؟‌

د نوي مشر لپاره به ستره ننګونه دا وي چې په دې شرایطو کې د یادې ډلې مؤثریت حفظ کړي.

ډېر شنونکي یو مهم کاندید سیف العدل، چې د مصر د پوځ یو پخوانی ډګرمن دی او په ۱۳۶۰مو کالونو کې د مصر جهادي خوځښت سره یوځای شوی دی، په خوله غړوي.‌

هغه ونیول شو او بیا خوشې شو او تر هغه وروسته افغانستان ته چې د بن لادن او الظواهري مرکز په کې وو، لاړ، او له القاعدې سره ملګری شو.‌

په متحده ایالاتو کې د افراطیت ضد پروژې (سي اي پي) په نامه څېړنیزې ادارې په وینا، هغه په ۱۳۸۲ کې په ایران کې ونیول شو او په ۱۳۹۴ کې د بندیانو د تبادلې په ترڅ کې خوشې کړای شو. داسې باور کیده چې په ۱۳۹۷ کې هم هغه په ایران کې وو او د الظواهري د مهمو مرستیالانو څخه وو.

سي اي پي وویل، «العدل د القاعدې د عملیاتي وړتیاوو په رامنځته کولو کې یو مهم رول ولوباوه او په ډیره چټکۍ سره یې په دې ډله کې وده وکړه.»

مینډیلسن وویل العدل په دغه شبکه کې یو «ستر نوم» وو او «ښایي چې د مشرۍ لپاره راتلونکی کس» وي.

خو ده ټینګار وکړ چې العدل له عبدالله سره یوځای په ایران کې ډېر کالونه پټ تېر کړل، او په دې توګه د القاعدې د مشرانو له نوي نسل څخه لیرې پاتې شوی دی.

مینډیلسن وویل، «زه په دې مطمئن نه یم چې په القاعده کې د هغه موقف څومره قوي دی، په ځانګړې توګه اوس چې زوړ نسل، په ځانګړې توګه ټول زاړه مشران مړه شوي دي.»