با مردن رهبر قدیمی شبکه القاعده برای این گروه چه اتفاقی خواهد افتاد؟

مرگ های گزارش شده این دو رهبر ارشد القاعده در ماه های اخیر، در مورد استراتیژی و قدرت آینده این شبکه تروریستی که قبلاً سایه ای از نیروی جهانی که دو دهه پیش بود، سؤالاتی را ایجاد کرده است.

هفته گذشته نیویارک تایمز گزارش داده بود که عبدالله احمد عبدالله معاون رهبر القاعده که با اسم مستعار ابو محمد المصری معروف بود، به دستور واشینگتن در ماه اسد به طور مخفیانه توسط دو جاسوس اسرائیلی در تهران کشته شد.

در همین حال، کارشناسان ارشد امور القاعده به نقل از منابعی گفته اند که ایمن الظواهری جانشین اسامه بن لادن به عنوان رئیس این گروه، نیز مرده است.

ایران گزارش کشته شدن عبدالله را به شدت تکذیب کرده است، در حالیکه القاعده از چینل های رسانه ای معمولی خود در مورد مرگ ادعاشده الظواهری، هیچ تائیدی را صادر نکرده است.

با این حال این گزارش ها در حالی نشر شده اند که در مورد اراده آینده القاعده سوالات رشد می کنند، با اینکه این شبکه کاملاً از سازمانی که تحت رهبری بن لادن فرهمند ترس را در سراسر جهان گسترش می داد متفاوت است.

شایعات در مورد درگذشت الظواهری

کشته شدن بن لادن یک تبعه سعودی طی یک عملیات ایالات متحده در پاکستان در سال ۱۳۹۰ این گروه را به دست الظواهری گذاشت که یک جهادی پیشین تبعه مصر و یکی از مؤسسین فکری اصلی القاعده بود، اما مانند بن لادن توانایی گردهم آوردن افراط گرایان در سراسر جهان را نداشت.

یک مقام ارشد ایالات متحده که در تلاش های بین المللی ضد تروریزم دخیل است به سی ان ان گفت، از اسد سال گذشته بدینسو،گزارشهای استخباراتی بروز کرد که نشان می داد الظواهری «مشکل قلبی» داشته است.

حسن حسن رئیس مرکز پالیسی های جهانی مستقر در ایالات متحده (سی جی پی) در آخر هفته گفت که الظواهری یک ماه پیش به مرگ طبیعی مرده است.

و ریتا کاتز رئیس نظارت بر رسانه های جهادی اس آی تی ای گفت که گزارش های تائید نشده دست به دست می شوند که الظواهری مرده است.

وی گفت، «این برای القاعده بسیار معمول است که خبرهای مربوط به مرگ رهبران خود را به وقت منتشر نکند.»

به هر حال، این اولین بار نیست که گزارش هایی در مورد مرگ الظواهری پخش می شوند که چندین دفعه وی دوباره ظهور کرده است.

بارک میندلسون یک استاد در پوهنتون هاورفورد و نویسنده چندین کتاب در مورد القاعده و جهادیزم گفت، «سازمان های استخباراتی باور دارند که وی بسیار مریض است.»

وی به ای اف پی گفت، «بالاخره، اگر این اکنون اتفاق نیفتاده باشد، به زودی اتفاق خواهد افتاد.»

'هیئت مشاورین'

تحلیلگران می گویند، اگر کدام یکی یا هر دو مرده باشند، گروهی را که آنها پشت سر گذاشته اند به هیچ وجه قابل مقایسه با شبکه ای نیست که حملات ۱۱ سپتمبر را بر ایالات متحده برنامه ریزی کرده و انجام داد.

ایدیولوژی این گروه باعث ایجاد چندین سازمان در سراسر جهان شده است به شمول منطقه ساحل آفریقا، پاکستان و همچنان سومالیا، مصر و یمن که نام آن را در سرمشق خود قرار داده اند.

اما این گروه اقدامات یا اتحادیه های آنها را که ممکن در سطح محلی ایجاد کنند، کنترل نمی کند.

میندلسون گفت كه وی پیش بینی می کند كه رهبری القاعده در آينده بيشتر بر اساس خط «هيئت مشاورین» کار خواهد کرد.

وی گفت، «مردم اگر بخواهند به رهبری مركزی القاعده گوش خواهند داد، نه به این دلیل كه تصور كنند حتماً باید از نظریات آن اطاعت كنند.»

القاعده که دیگر گروه افراطی پیشتاز نیست، گروه های دیگری را دیده است که رشد کرده و گاهی با آنها درگیر شده است.

اهمیت این گروه توسط گروه داعش کم شده بود که می خواست یک «خلافت» را در عراق و سوریه ایجاد کند و حملات سازمان‌ یافته را در اروپا انجام دهد.

«خلافت» فزیکی گروه داعش در اواسط سال ۱۳۹۶ برچیده شد.

نفر بعدی کیست؟

چالش اصلی برای یک رهبر جدید این خواهد بود که در این زمینه مؤثریت این گروه را دوباره به دست بیاورد.

بسیاری از تحلیلگران به یک کاندید مهم اشاره می کنند -- سیف العدل یک دگرمن پیشین در نیروهای مسلح مصر که در دهه ۱۳۶۰ به تحریک جهادی مصر پیوست.

وی دستگیر و سپس آزاد شد و بالاخره در افغانستان که پایگاه بن لادن و الظواهری بود، به القاعده پیوست.

به گفته مرکز مطالعات پروژه ضد افراط گرایی (سی ای پی) مستقر در ایالات متحده، وی در سال ۱۳۸۲ در ایران دستگیر و در سال ۱۳۹۴ در یک تبادله زندانیان آزاد شد. هنوز هم باور بر این بود که وی در سال ۱۳۹۷ به عنوان یکی از معاونین مهم الظواهری در ایران بود.

مرکز مطالعات پروژه ضد افراط گرایی (سی ای پی) گفت، «العدل در ایجاد توانایی های عملیاتی القاعده یک نقش مهمی داشت و به سرعت در سلسله مراتب صعود کرد.»

میندلسون گفت که العدل در این تحریک «اسم بزرگی» است و «شاید نفر بعدی باشد».

اما وی تأكید كرد كه العدل همراه با عبدالله چندین سال در ایران مخفی بود، بنا براین احتمالاً از نسل جدید رهبران القاعده دور مانده است.

وی افزود، «من مطمئن نیستم که جایگاه وی در القاعده چقدر قوی است، به ویژه اکنون که نسل قدیمی اساساً همه رهبران قدیمی فوت کرده اند.»