کارشناسان گفتند که کشته شدن ایمن الظواهری، رهبر القاعده در حمله هواپیمای بدون سرنشین آمریکایی بر خانه امن وی در کابل، راه را برای یک روند جانشینی احتمالا مشکل ساز برای این گروه افراطی باز می کند.
این افراطی مصری که به روز یکشنبه (۹ اسد) در یک حمله با دقت بالا به «خانه امن» او در شیرپور، یکی از ثروتمندترین محله های کابل کشته شد، هرگز تلاش نکرد تا جذابیت و نفوذ سلف خود را تکرار کند.
اما پس از اینکه نیروهای ویژه ایالات متحده اسامه بن لادن را در پاکستان در سال ۱۳۹۰ کشتند، او نقشی کلیدی را در تشویق غیرمتمرکز کردن این گروه ایفا کرد که منجر به ظهور گروه های امتیازی القاعده در سراسر جهان شد.
الشباب که هنوز هم بخش بزرگی از مناطق روستایی سومالیا را کنترل می کند، جی ان آی ام گروف فعال در غرب آفریقا، به ویژه مالی، و شاخه القاعده در شبه قاره هند (ای کیو آی اس) شامل آنها هستند.
هانس جاکوب شیندلر، مدیر پروژه غیردولتی مبارزه با افراط گرایی و مشاور سابق سازمان ملل متحد، گفت که الظواهری «بازیگران بزرگ جدید را در شبکه القاعده را پذیرفت.»
او گفت، «بنابراین این یک ضربه به القاعده است.»
جانشین احتمالی مصری
محتمل ترین جانشینان وی دو مصری دیگر هستند که سیف العدل و ابو عبدالکریم المصری نام دارند.
العدل افسر سابق نیروهای ویژه مصر و از اعضای گارد قدیمی القاعده است که به اساس گزارش ها در ایران زندگی می کند.
پس از پیوستن به جنبش افراطی مصر در دهه ۱۳۶۰، او دستگیر و سپس آزاد شد و در نهایت به افغانستان که پایگاه بن لادن و الظواهری بود، رفت و به القاعده پیوست.
بر اساس گزارش پروژه مبارزه با افراط گرایی (سی ای پی)، وی در سال ۱۳۸۲ در ایران دستگیر و در سال ۱۳۹۴ در تبادل زندانیان آزاد شد. در سال ۱۳۹۷ نیز شک ها وجود داشت که نامبرده در ایران حضور دارد و یکی از معاونان مهم الظواهری است.
سی ای پی گفت، «العدل نقش مهمی در ایجاد قابلیت های عملیاتی القاعده ایفا کرد و به سرعت در سلسله مراتب بالا رفت.»
بارک مندلسون، دانشمند علوم سیاسی در کالج هاورفورد در ایالات متحده و نویسنده چندین کتاب در مورد القاعده، العدل را یک «نام بزرگ» در جنبش توصیف کرده است که «باید نفر بعدی باشد».
اما او تاکید کرد که العدل چندین سال را در ایران مخفی سپری کرده است، بنابراین احتمالاً از رهبران نسل جدید القاعده دور مانده است.
او گفت، «من مطمئن نیستم که موقعیت او در القاعده چقدر قوی است، به ویژه اکنون که نسل قدیمی، اساساً تمام گارد قدیمی مرده است.»
حاکمان شیعه ایران رسما با القاعده مخالف هستند، اما جمهوری اسلامی بارها به همکاری با این شبکه و پناه دادن به رهبران آن متهم شده است.
المصری، دیگر حریف مصری برای جانشینی الظواهری، بخشی از رهبری گروه افراطی سوری حراس الدین است و ممکن است در سوریه باشد. وی به نامه «کریم» نیز معروف است.
یکی از رهبران یمنی حراس الدین به تاریخ ۶ سرطان در حمله هواپیمای بدون سرنشین آمریکا در حاشیه شهر ادلیب در شمال غربی سوریه در حالی که به تنهایی با موتورسایکل سفر می کرد کشته شد و دو تن دیگر از مقامات این گروه در ماه سنبله گذشته به سبک مشابه کشته شدند.
برنامه جوایزعدالت وزارت امور خارجه ایالات متحده برای اطلاعات در مورد المصری که به عنوان «عضو کهنه کار القاعده و رهبر ارشد حراس الدین» توصیف شده است، تا ۵ میلیون دالر جایزه تعیین کرده است.
بر اساس معلومات وب سایت جوایز برای عدالت، المصری در سال ۱۳۹۷ یکی از اعضای شورای حراس الدین، نهاد تصمیم گیری ارشد این گروه بود.
در این وب سایت آمده است، او «به عنوان میانجی بین حراس الدین و تحریر الشام، یک گروه چتر مرتبط با القاعده که حراس الدین از آن جدا شده بود، خدمت کرد.»
جانشینی مسئله بزرگ است
شیندلر گفت، «الظواهری در تصمیم گیری های روزانه گروه های وابسته دخالتی نداشت.»
وی افزود، «اما شما به شخصیتی با برجستگی و ارشدیت خاصی نیاز دارید، زیرا همه رؤسای همه گروه های وابسته باید به او سوگند وفاداری شخصی بدهند.»
بنابراین جایگزینی او کمی چالش برانگیز خواهد بود.
ریتا کاتز، رئیس و یکی از بنیانگذاران گروه اطلاعاتی اس ای تی ای، گفت که جانشینی القاعده پس از کشته شدن الظواهری یک «سوال بزرگ» است.
او گفت، «برخلاف وضعیت پس از قتل اسامه بن لادن، بسیاری از رهبران آن به سوریه نقل مکان کردند، جایی که بسیاری از آنها کشته شدند.»
او گفت که اطلاعات کمی در مورد محل اختفای العدل وجود دارد، اما تاکید کرد که به دور از اطمینان است که او هنوز در ایران است، جایی که ناظران می گویند که او حدود دو دهه را سپری کرده است.
او گفت، «شایعه ها حاکی از آن است که او از زندان ایران آزاد شده و به سوریه نقل مکان کرده است. اما اطلاعات زیادی در دست نیست.»
مرکز صوفان، یک سازمان تحقیقاتی امنیتی مستقر در ایالات متحده، در یک خبر اطلاعاتی به روز سه شنبه گفت که کشتن تعدادی از چهره های قدیمی گارد القاعده در سال های اخیر باعث شده است که این شبکه با «رو به کاهش جانشینان احتمالی» روبرو شود.
در این خبر آمده است که «حضور طولانی» العدل در ایران با اکثریت شیعه «ممکن است نامزدی او را در محافل خاصی لکه دار کند.»
کادرهای جوان القاعده ممکن است شخصیتی مانند المصری را ترجیح دهند، که در سوریه «با جدیت برای ایجاد روابط با نیروهای بالقوه که بیشتر بر اهداف محلی متمرکز شده بودند و با انگیزه نارضایتی های محلی در مناطقی که جنگ داخلی و شورش را فراگرفته بودند، کار کرد.»
در این خبر آمده است، «انتخاب رهبر بعدی القاعده چیزهای زیادی در مورد برنامه های آینده این سازمان خواهد گفت.»
ظواهری یک پروژه بود که تاریخ آن تیر شده بود. ظواهری به این دلیل حذف شد تا یک شخص دیگر وارد صحنه شود. اگر قاتلین ظواهری میخواستند ظواهری را از بین ببرند، وی را در آن وقت به قتل می رسانیدند که بر سر او جایزه تعین کردند، لاکن آن وقت چنین نه کردند، اما حالا که دیگر به دردشان نمی خورد، کار اش را تمام کردند. غرض اینکه افغانستان را به عنوان یک کشور نا امن به جهان معرفی کنند وی را به قتل رسانیدند. آنها به جامعه جهانی نشان دادند که افغانستان آرام نیست، اما در حقیقت افغانستان و افغان ها از جنگ نفرت دارند. آنها از جنگ خسته هستند. به خاطر خدا این کثافات را به یک جای دیگری انتقال دهید. اجازه دهید که افغان ها هم چند روز از زندگی لذت ببرند و به گونۀ راحت نفس بکشند. از برای خدا، طرفداران اشخاص و یا گروه های مانند ظواهری باید قدرت شان را در یک جای دیگر بیازمایند. ظواهری برای افغانها یک فاجعه بود و جانشین اوهم برای افغانها یک فاجعه خواهد بود.
پاسخ4 دیدگاه
تروریست ها در سراسر جهان ریشه های خود را تا حدی مستحکم ساخته اند که مرگ و زندگی الظواهری تاثیری روی آن ندارد. از یک سو الظواهری پیر و مریض بود و از سوی دیگر ارتباط خود را با جنگجویانش از دست داده بود. با آن هم القاعده تحت قیادت الظواهری توانست که تحرکات خود را در کشورهای جنوب شرقی آسیا و افریقا افزایش داده و افراد جدیدی را جذب کند و غرض رسیدن به اهداف خود فعالیت های مخرب اش را با شدت بیشتر انجام دهد. به نظر می هر کسیکه جایگزین الظواهری شود، مانند وی یک تروریست و خرابکار خواهد بود و با توجه به اینکه در افغانستان یک حکومت مورد علاقه اش حاکم است، احتمال زیادی وجود دارد تا در افغانستان ساکن شود. با این کار افغانستان با مشکلات بسیار زیادی روبرو خواهد شد.
پاسخ4 دیدگاه
به نظر من القاعده آن اهمیت گذشته خود را از دست داده است. تشکیلات سازمانی آن تضعیف گردیده است و بیشتر جنگجویان آن در جریان جنگ سوریه کشته شده اند و یا هم با داعش و سایر گروه ها یکجا گردیده اند. القاعده از سالها به این طرف و به خصوص بعد از قتل اسامه بن لادن آن تحرک قبلی را نداشته و نمی تواند تهدید بالقوه را برای صلح و امنیت جهان بوجود بیآورد. شاخه های آن در افریقا و به خصوص سومالیا و همچنان در شبه جزیره عربستان و بویژه در یمن بر اثر حملات هوایی نیروهای امریکا به شدت ضعیف شده اند. با تاسف که اکنون گروه های تروریستی مخرب تری به نام دین ایجاد شده اند. داعش که بیشتر اعضای آنرا جنگجویان قبلی القاعده تشکیل می دهد در حال حاضر بیشترین تهدید را متوجه امنیت جهان و منطقه می کند. اما با آن هم قتل بن لادن حداقل از لحاظ سمبولیک و عقیدتی قابل تامل است. الظواهری هرچه بود بر اثر دوستی نزدیک با اسامه بن لادن در بین تروریست ها محبوبیت داشت و مرگ وی طبعا باعث ایجاد گسست های بیشتر می شود. حالا اگر هر کسی دیگر جای ایمن الظواهری را بگیرد من فکر نمی کنم که بتواند القاعده را از فروپاشی احتمالی آن نجات دهد.
پاسخ4 دیدگاه
کشته شدن الظواهری در قلب شهر کابل همچنان باعث ایجاد اختلافات در میان طالبان گردیده است. طالبان که از چندین گروه مختلف تشکیل گردیده اند و آن اتحاد قبلی اش را از دست داده است و اختلافات درونی در آن روز به روز بیشتر شده می رود در حصه واکنش در مقابل کشتن الظواهری توسط امریکا دچار اختلاف شده اند. گفته می شود یک تعداد زیاد طالبان مخالف پناه دادن به ایمن الظواهری تروریست شماره یک جهان بود چون می دانستند که وی تحت تعقیب امریکا است و این کار باعث بی اعتمادی بیشتر امریکا بر طالبان می شود. اما گروه دیگر طالبان که در رأس آن حقانی ها قرار دارند و با استخبارات پاکستان نزدیکترین رابطه را دارند خواهان پناه دادن به وی بودند. به نقل از رادیو آزادی زلمی خلیلزاد، نمایندۀ ویژۀ پیشین امریکا برای صلح افغانستان در مصاحبه با رادیو ملی عامۀ امریکا (NPR) از حقانیان به عنوان گروه پناه دهندۀ ایمن الظواهری یاد کرده و گفته است که برخی عناصر در میان طالبان "با انجام دادن چنین عملکردها"، از توافقنامه دوحه میان طالبان و امریکا تخطی میکنند: "برخی عناصر توافق انجام شده میان ایالات متحدۀ امریکا و طالبان را نقض میکنند و این کار حقانیان دستآوردهای دیگر را متاثر کرده است، دیگر این را فراموش کرده بودند که حمایت از القاعده برای شان بهای گزاف خواهد داشت." با توجه به اظهارات آقای خلیلزاد که بیشترین رابطه را با طالبان در چند سال اخیر داشته است باید گفت که یک گروه در داخل طالبان به حمایت و دستور پاکستان الظواهری را به کابل انتقال داده بودند و میخواستند افغانستان را به جای پاکستان به پناهگاه امن تروریست ها تبدیل نماید. اما با مداخله گروه دیگر امریکا از جریان اطلاع یافت و الظواهری را به قتل رسانید.
پاسخ4 دیدگاه