میراث لکه دار و ناهنجار بن لادن هنوز القاعده را عذاب می دهد

ایبت آباد -- کودکان در یک قطعه چمن سوخته و سنگ های پراکنده در ایبت آباد کریکت بازی می کنند -- این یگانه چیزی از بقایای آخرین میراث شخصی است که زمانی تحت تعقیب ترین شخص روی زمین بوده است.

اسامه بن لادن رهبر القاعده به تاریخ ۱۲ ثور ۱۳۹۰ صبح هنگام طی یک حمله مخفیانه نیروهای ویژه نیروی دریایی ایالات متحده، در همین شهر کشته شد.

بن لادن برای مدت حد اقل پنج سال در ایبت آباد در اخفا زندگی می کرد که در پشت دیوارهای بلند یک تعمیر سفید مجلل مخفی شده بود. این تعمیر از یک آکادمی نظامی مشهور، کمتر از ۲ کیلومتر فاصله دارد.

الطاف حسین یک معلم متقاعد مکتب که در یک پس کوچه در کنار محل سکونت سابق بن لادن قدم می زد گفت، «این موضوع برای این ساحه و برای تمام کشور یک چیز بسیار بدی بود.»

وی گفت، «اسامه با زندگی کردن در اینجا، به این شهر یک شهرت بدی داد.»

پاکستان در ابتدا برای این بنیانگذار افسانوی القاعده -- مقاومت مسلمانان در برابر امپریالیزم امریکایی، باز بود.

اما در زمان مرگ بن لادن محبوبیت محلی وی از بین رفته بود.

رحیم الله یوسفزی یک متخصص در امور شبکه های شورشی گفت، «قبلاً یادم می آید که مردم حتی در قریه من، اسم فرزندانشان را اسامه می گذاشتند.»

مرگ بن لادن از گسترش افراط گرایی در پاکستان جلوگیری نکرد و تحریک های محافظه کار دینی حتی بیشتر تأثیرگذار شدند.

در سه سال بعدی، چندین گروه تروریستی -- در درجه اول در میان آنها تحریک طالبان پاکستان (تی تی پی) --حملات خونین را انجام داد و در مناطق قبایلی شمال غرب هم مرز با افغانستان، مراکزی را ایجاد کرد.

یک کمپاین نظامی پاکستان که در سال ۱۳۹۳ آغاز شد، در کاهش خشونت کمک کرد، اگرچه یک سلسله حملات جزئی اخیر، نگرانی هایی را به وجود آورده است.

القاعده دیگر 'یک تهدید بزرگ' نیست

یوسفزی گفت، القاعده بدون رهبر جذاب خود «بقا یافت، اما به سختی» و دیگر این توانایی را ندارد که حملات بزرگی را در غرب انجام دهد.

حامد میر -- آخرین ژورنالستی که با بن لادن روبرو مصاحبه کرده بود -- گفت، اگرچه گروه های دیگری مانند داعش همچنان همینطور باقی مانده اند، اما القاعده دیگر «یک تهدید بزرگی برای پاکستان» نیست.

وی گفت، در حالیکه بعضی ها هنوز هم بنیانگذار القاعده را از نگاه مثبت می بینند، اما اکثریت وی را به عنوان یک «فرد بدی می دانند که برخلاف آموزه های اسلام، نه تنها در پاکستان بلکه در بسیاری از کشورها -- مردم بی گناه را کشت و باعث تخریب شد».

با مرور زمان، بن لادن بیشتر به یک افسانه تبدیل شد، با اینکه تعداد کمی از جنگجویان زنده مانده بودند که می توانستند شخصاً وی را ببینند.

گلین رابینسن نویسنده کتاب اخیر «جهاد جهانی: یک تاریخ کوتاه» گفت، «از نظر بسیاری ها وی اخبار دیروز است و دیگر با نگرانی های امروزی رابطه ندارد.»

در داخل حلقه های جنگجوی نیز استراتیژی بن لادن بحث برانگیز است، به ویژه تصمیم وی برای حمله کردن بالای ایالات متحده که به نظر بعضی افراط گرایان یک اقدام نامؤثر بود.

رابینسن گفت، «این حمله هنوز هم به طور گسترده به عنوان یک اشتباه استراتیژیک مهم دیده می شود. بخشی از شواهد برای این نظریه این است که تعداد بسیار کمی از جهادیان این استراتیژی را دنبال می کنند -- و اکثریت هرگز این کار را نکردند.»

افراط گرایان برای نفوذ می جنگند

پس از مرگ بن لادن افراط گرایی اسلامی تغیر کرد، با اینکه القاعده جایگاه خود به عنوان بزرگترین شبکه شورشی جهان را به گروه داعش باخت که در اوج قدرت خود در عراق و سوریه مناطقی را کنترل می کرد.

این دو گروه با وجود وحشیگری و اشتیاق ایدیولوژیک افراطی مشترک، هرگز با هم متحد نشدند و در عوض به دشمنان قسم خورده تبدیل شده اند، که خاصتاً در سوریه و در منطقه وسیع ساحل آفریقا می جنگند.

پس از مرگ گزارش شده الظواهری و عبدالله احمد عبدالله معاون رهبر القاعده که با نام مستعار ابومحمد المصری معروف بود، تحليلگران استراتیژی و قدرت آينده القاعده را زیر سؤال می برند.

عبدالله در ماه اسد سال گذشته در تهران کشته شد.

تحليلگران امور القاعده به نقل از منابع گفته اند که الظواهری نيز فوت کرده است.

ایران گزارش کشته شدن عبدالله را -- که برای تهران یک خجالت بزرگی است -- به شدت تکذیب کرده است -- در حالیکه القاعده از طریق چینل های رسانه ای معمول خود هیچ تائیدی را مبنی بر مرگ ادعا شده الظواهری، صادر نکرده است.

مقامات امریکایی در سال ۱۳۹۸ گفتند، حمزه بن لادن وارث احتمالی القاعده نيز فوت کرده است.

روابط با افغانستان

در همین حال ماه گذشته، نیروهای خاص افغان در جریان یک عملیات در ولایت پکتیکا یک عضو ارشد القاعده در شبه قاره هندوستان را همراه با یک فرمانده طالبان کشتند، که این امر روابط میان این دو گروه را بیشتر ثابت می سازد.

یک مقام امنیت ملی افغانستان به شرط ناشناس ماندن گفت، دولت بیگ تاجیکی رهبر ارشد القاعده در شبه قاره هندوستان که با نام مستعار ابومحمد التاجیکی معروف بود، و حضرت علی فرمانده طالبان که با نام مستعار حمزه مهاجر معروف بود، افراد ارتباطی میان این دو گروه بودند و حملات مشترکی را پلانگذاری می کردند.

اگرچه طالبان افغان بر اساس توافقنامه دوحه در ماه حوت ۱۳۹۸ با ایالات متحده تعهد سپردند که روابط خود را با القاعده و سایر گروه های تروریستی قطع کنند، اما شواهد یک رابطه جاری -- و حتی قوی تری -- را به وضاحت نشان می دهند.

تحليلگران می گويند، حمايت القاعده از طالبان برای منفعت خودش است.

تمیم نورستانی یک تحلیلگر امور سیاسی و والی پیشین ولایت نورستان گفت، «اعضای ارشد القاعده استراتیژی هایی را برای طالبان می سازند، و به آنها مشوره، بودجه، تجهیزات و آموزش می دهند.»

وی گفت، «القاعده قصد دارد که اگر طالبان با حکومت افغانستان صلح کنند، جبهه های جدیدی را ایجاد کند.»

وی افزود، اين گروه تروريستی همچنان با ايران روابط نزديک دارد و در ایجاد رابطه طالبان با تهران، کمک کرده است.