د پوتین له خوا 'هستوي باج غوښتنه' د نړۍ په ډارولو کې پاتې راغله

کییف – کتونکي وایي، داسې ښکاري چې د روسیې دا ګواښونه چې په اوکراین کې په خپل جنګ کې به هستوي وسلې وکاروي هیڅوک هم ونه ډار کړي – او که یې وتوغوي هم نو کیدی شي هغه وسلې بېرته په روسیه کې ور ولوېږي.

د روسیې ولسمشر ولادیمیر پوتین د چارشنبې په ورځ /د تلې ۱۳مه/ د جعلي ټولپوښتنو له ترسره کولو څخه یوه اونۍ وروسته his annexation of four Ukrainian territories -- Donetsk, Kherson, Luhansk and Zaporizhzhia -- د څلورو اوکرایني سیمو؛ دونیڅک، خیرسون، لوهانسک او زاپوریژیا د نښلولو سند لاسلیکوي.

له تیوریکي پلوه، د روسیې له خوا د سیمو نښلول به مسکو ته اجازه ورکړي چې په اوکرایني ځواکونو باندې دا تور ولګوي چې د روسیې په خاوره باندې یې برید کړی او په دې توګه به پرې د هستوي وسلو د استعمال لپاره بهانه جوړه کړي.

د روسیې په نظامي دوکتورین کې، کېدی شي چې د یوه مخالف د په شا تمبولو لپاره له تکتیکي هستوي وسلو څخه کار واخیستل شي.

کله چې پوتین د وږي په ۳۰مه د ۳۰۰۰۰۰ احتیاطي ځواکونو د «نسبي چمتووالي» اعلان وکړ، هغه ژمنه وکړه چې د روسیې د خاورې د خوندي کولو لپاره به «ټولې موجودې وسیلې» وکاروي.‌

دا هم، که اوکراین هڅه وکړي چې نښلول شوې سیمې بېرته ونیسي، د هستوي وسلو د استعمال د یوه ګواښ په توګه ګڼل کېده.

پوتین د هستوي امنیت په اړه خپل بې معنی موقف پټ کړی نه دی.‌

د ۱۳۹۷ د تلې په میاشت کې د روسیې په سوچي سیمه کې د نړۍ والو کارپوهانو په یوه ناسته کې د خبرو پر مهال، پوتین د روسیې په هکله د تیوریتیکي هستوي تبادلې د یوه فرضي قرباني په توګه یوه ټوکه وکړله.‌

هغه وویل، «یرغلګر باید پوه شي چې انتقام حتمي دی، دا چې هغه به ویجاړ کړای شي او دا چې موږ به د یرغل د قربانيانو او د شهیدانو په توګه جنت ته لاړ شو.»

هغه د حاضرو خلکو د خنداګانو په ځواب کې وویل، «هغوی به په ساده ډول مړه شي ځکه چې هغوی به د توبې اېستلو لپاره هم وخت ونه لري.»

په ورپسې کال، د روسیې وسله والو ځواکونو داسې توغندي وازمویل چې کولی شي حرارتي – هستوي کوپړۍ ولېږدوي او په داسې مانورو کې یې وکارول چې «د روسیې په سرحد کې د ترینګلتیاوو زیاتېدل» په کې شامل وو.

فاجعه زېږوونکې اغېزې

له یادو ګواښونو څخه وروسته لوېدیځو هېوادونو خبرداري ورکړل.

د متحدو ایالاتو د بهرنیو چارو وزیر انتوني بلینکن په یوه مرکه کې چې د تلې په ۲مه خپره شوه، هغه راپورونه تایید کړل چې متحدو ایالاتو روسیې ته خصوصي خبرداري ورکړي چې له هستوي جګړې څخه ځان وژغوري.

بلینکین په نیویارک کې د ملګرو ملتونو د عمومي اسامبلې په څنډو کې د سي بي اېس «۶۰ دقیقې» خبري پروګرام ته وویل، «موږ له روسیې سره په دولتي او خصوصي کچه دا خبره سپینه کړې چې د هستوي وسلو په هکله بې باکه خبرې ودروي.»

بلینکین وویل، «دا ډېره مهمه ده چې مسکو زموږ خبره واوري او پوه شي چې پایلې به وحشتناکې وي، او موږ دا خبره ډېره په وضاحت سره کړې ده.»

هغه وویل، «او د هستوي وسلو استعمال به البته د هغه هېواد لپاره چې کاروي یې، او د ډېرو نورو لپاره فاجعه زېږوونکې پایلې ولري.»

د فرانسې، کاناډا، جرمني او برتانیا په څېر ګڼ شمېر نورو هېوادونو د روسیې اتومي ګواښونو ته ورته غبرګونونه ښودلي دي.

په ورته وخت کې، د چیچینیا مشر رمضان قدیروف، وروسته له هغه چې د مسکو عسکر د دونیڅک ولایت په ختیځ کې له لیمن سیمې څخه واېستل شول، وویل چې روسیه باید د لږ اغېز لرونکیو اتومي وسلو د کارولو په هکله غور وکړي.

قدیروف د تلې په ۹مه په خپل تیلیګرام چینل وویل، «زما شخصي نظر دا دی چې، په سرحدي سیمو کې د مارشل لا تر اعلانولو او د لږ اغېز لرونکیو اتومي وسلو کارولو پورې سخت تر ګامونه باید واخیستل شي.»

سیاسي باج غوښتنه

خو کتونکي وایي چې د روسیې ګواښونه هسې باټې دي.

په کییف کې د پوځي چارو یوه شنونکي او د جسټ کاز په نامه یوه غیرحکومتي سازمان شریک مشر دمیترو سنیګیریوف وویل، «موږ د حقیقي استعمال په هکله خبرې نه کوو. پخپله هستوي مسئلې څخه یو څه د سیاسي باج اخیستنې لپاره کار اخیستل کیږي.»

هغه کاروانسرای خبري وېب سایټ سره په خبرو کې وویل، «په وروستیو کالونو کې، د روسیې استخباراتي ادارو په پرمختللیو هېوادونو کې یوه دایمي لابي جوړه کړې ده. هغوی د هستوي وسلو د استعمال په هکله یوې نظریې ته وده ورکړې څو وېره رامنځته کړي او لوېدیځ هېوادونه مجبور کړي چې د هغوی باج اخیستنې ته غاړه کېږدي. اوس د کریملین په قومانده، دغه ټولې سرچینې فعالې شوي دي.»

هغه وویل، «خبره د اوکراین له خوا د خپلو قلمروونو د ازادولو ده، که څه هم چې پوتین وار له مخه هغه خپلې سیمې بولي.»

سنیګیریوف وویل، «کریملین داسې سګنالونه ورکوي چې د اوکراین وسله وال ځواکونه باید نور پر مخ لاړ نشي، خو په حقیقت کې، هیڅوک هم دغې باج غوښتنې ته سر نه ټیټوي.»

په وروستیو اونیو کې، د اوکراین ځواکونو چې د لوېدیځ په وسلو غښتلي شوي وو، په جنوبي ولایت خیرسون او په ختیځ کې د لوهانسک او دونیڅک د بېلتون غوښتونکو په مرکزونو کې له یو لړ ښارګوټو او کلیو څخه روسي عسکر اېستلي دي.

د سې شنبې په ورځ، د اوکراین ولسمشر ولودومیر زیلینسکي وویل چې د هغه د هېواد ځواکونه «چټک او قوي» لاسته راوړنې لري او په ختیځ او جنوب کې یې «په لسګونو» کلي بېرته نیولي دي.

د مسکو له خوا د جنګي ساحو وروستیو نقشو ښودلې چې روسي عسکر د دنیپرو سیند د لوېدیځې غاړې د اوږدو په ګډون، په خیرسون کې له ډېرو سیمو څخه وتلي دي.

په خارکیف کې، نقشې ښيي چې روسي ځواکونو د اوسکیل سیند ختیځه غاړه تقریبا ټوله پرېښې، او اوکراینیانو ته یې بالفعل داسې ساحې په لاس ورکړي چې د روسي عسکرو د حمل او نقل او تأمیناتو په لارو باندې ګولۍ و وروي.

د یوه هستوي ځواک افسانه

د روسیې د هستوي وسلو شنونکي وایي، د روسیې د هستوي وړتیاوو په هکله مبالغه کیږي.

په کییف کې د ډیفینس اکسپریس په نامه مشورتي ادارې سره کارکوونکي د پوځي چارو شنونکي ایوان کیریچیفسکي وویل، «دا پوسیدون تورپیدو چې روسیه یې لاپې وهي حتی یو تورپېدو هم نه دی، بلکې یو کوچنی اوبتل دی.»

وروستي نه تایید شوي راپورونه وایي روسیه پلان لري چې هستوي کوپړۍ لېږدوونککی تورپېدو وازمویي. ویل کیږي چې هغه کولی شي تر اوبو لاندې په زرګونو کیلومتره واټن ووهي.

کیریچیفسکي وویل، «هغه یوه ډېره ابتدایي وسله ده. هسې ځان لوی ښودل دي.»

هغه زیاته کړه، د روسیې وسلې تر ډېره زاړه توغندي او جنګي‌ کوپړۍ دي.

هغه وویل، «د اسنادو په اساس، داسې باور کیږي چې روسیه شاوخوا ۶۰۰۰ اتومي کوپړۍ لري. موږ کولی شو تقریبا ۱۵۰۰ ترې منفي کړو، ځکه هغه زړې دي او وخت پرې تېر شوی دی. هغه په کاغذ شته، لاکن د یوه اتومي جنګ لپاره برابرې نه دي.»

نوموړي وویل، «مثلا، د ټوپول، ټاپل- اېم او یارس بالستیک توغندیو ذکر شوې د ژوند موده ۱۵ کاله ده. هغه په ۱۹۹۰مو او ۲۰۰۰مو کالونو کې تولید شوي ول... د ډېرو دغو توغندیو د ژوند موده پای ته رسېدلې ده، او کله چې وتوغول شي، ښایي چې په روسیه کې بېرته ولوېږي.»

د جسټ کاز ادارې چارواکي سنیګیریوف وویل، «په روسیه کې وروستۍ هستوي ازموینه په ۱۹۹۶ کې وشوه. دا غټ سوال دی چې د هستوي وسلو حالت اوس څه دی؟»

هغه وویل، که روسیه یوه هستوي کوپړۍ وتوغوي، کېدی شي چې بېرته یې په خپل ځان باندې ور ولوېږي.

سنیګیریوف وویل، «دا ټوکه نه ده. دا کېدی شي حتما واقع شي. د رسم ګذشتونو پر وخت د هغوی ټانکونه په سره څلورلارې کې حرکت نه کوي. کله چې تاسو هغه ته ورته وضعیت ته وګورئ، تاسو به پوه شئ چې د روسیې هستوي وسلې نړۍ ته نه بلکې په لومړي قدم کې پخپله روسیې ته یو ګواښ دی.»