د طالبانو له خوا د واک له ترلاسه کولو راهیسې په هرات کې له ۱۰۰ څخه ډېرې فابریکې بندې شوي دی

هرات -- د هرات د کانونو او صنایعو خونه وایي چې د زمري په میاشت کې په افغانستان کې د طالبانو له خوا د واک ترلاسه کولو راهیسې له ۱۰۰ څخه ډېرو فابریکو فعالیتونه درولي دي.

په پیل کې شاوخوا ۴۰۰ فابریکو د هرات صنعتي ښارګوټي کې فعالیت کاوه. د تېرو څو کالونو په ترڅ کې، د هغو نیمایي د امنیتي ستونزو او د ایران د بازار ماتوونکیو پالیسیو په نتیجه کې بندې شوې.

د پاتې ۲۰۰ له جملې څخه، له ۱۰۰ ډېرې د طالبانو لاس ته د هرات له لوېدلو څخه وروسته سقوط شوې. چارواکو وویل چې اوس یواځې ۶۰ فابریکې فعالې دي، چې ډېرې یې خوراکي توکي، غیر الکولي مشروبات او تعمیراتي مواد تولیدوي.

د یادې خونې رییس حمیدالله خادم وویل، په حکومت کې په راغلي بدلون سره یوه نوي اقتصادي بحران سر راپورته کړی دی.

هغه وویل، د هرات صنعتي ښارګوټي کې له ۱۰۰ څخه ډېرې فابریکې په بانکي چارو کې د اختلال، د افغانانو له خوا د پېرودنې د وړتیا د له لاسه ورکولو او د سیاسي بې باورۍ له امله بندې شوي دي.

خادم زیاته کړه،‌ له دې امله چې پانګوونکي په بانکونو کې خپلو پیسو ته لاسرسی نه لري،‌ «د صنعتي پارک له خوا د خامو موادو واردات اغېزمن شوي، او اکثرې فابریکې د تولید لپاره د اړتیا وړ مواد نه لري.»

هغه خبرداری ورکړ چې، څو چې د پانګونکیو پیسې اقتصاد ته ور داخلې نشي او د خامو موادو د واردولو لپاره نوي قراردادونه لاسلیک نشي، نورې فابریکې به هم ودرېږي چې د افغانستان په فلج اقتصاد باندې به لا نوره اغېزه وکړي.

هغه زیاته کړه،‌ په ورته وخت کې د ځینو فابریکو تولیدات چې په سختو او غیرباوري وختونو کې یې هیڅوک هم نه اخلي، په ګودامونو کې اېښودل شوي دي.

هغه وویل، مثلا، په صنعتي ښارګوټي کې فلزي تولیدات په بشپړ ډول ځنډول شوي ځکه چې اقتصادي بحران تعمیراتي کار درولی دی.

ستر زیانونه

د فابریکو مالکان وایي، زیانونه وار له مخه میلیونونو ډالرو ته رسېدلي دي.‌

د هرات صنعتي ښارګوټي کې د کابل فولاد اوسپنې فابریکې رییس عصمت الله وردک وویل چې د هغه فابریکې، چې د افغانستان له تر ټولو لویو د اوسپنې فابریکو څخه ده، د طالبانو له خوا په هېواد کې د واک ترلاسه کولو څخه وروسته خپل عملیات ځنډولي دي.‌

هغه وویل، «یوه میاشت کېږي چې زموږ فابریکه بنده ده او له ۴۰۰ څخه ډېرو کارکوونکو چې په دوو شفټونو (شپه او ورځ) کې یې کار کاوه خپلې وظیفې له لاسه ورکړي دي،» او زیاته یې کړه چې هغه له ۲۰۰ میلیونو ډالرو (۱۸ میلیاردو افغانیو) څخه ډېر تاوان کړی دی.

وردک وویل، «د ټول هېواد اقتصاد سخت اغېزمن شوی دی.»

هغه وویل، په حکومت کې په راغلي بدلون سره، د بېخبنا پروژې او خصوصي تعمیراتي فعالیتونه درېدلي، او په دغو پروژو کې د کارېدونکیو فلزي توکو اندازه تقریبا صفر ته راښکته شوې ده.

هغه زیاته کړه، «هغه پیسې چې موږ به بیا پانګولې ... هغه په بانکونو کې کنګل شوي، او موږ نور نشو کولی چې خام مواد وپېرو.»

په هرات کې د لرګینو تولیداتو د یوې فابریکې رییس عبدالمتین قلندري وویل، «د روانو اقتصادي ننګونو او ورسره سیاسي بې باورۍ له امله، ۴۵ ورځې کېږي چې زموږ فابریکه بنده ده.»

هغه وویل، د پانګوونکیو اعتماد ساقط شوی،‌ چې هغوی مجبوروي ترڅو د خپلو پانګونو په هکله بیا غور وکړي.

هغه زیاته کړه، د هغه په فابریکه کې له ۵۰ څخه ډېرو کارکوونکو کار کاوه، لاکن اوس یواځې دوه تنه پاتي دي چې هغوی هم یواځې امنیت نیولی دی.‌

قلندري وویل، «د پانګوونکيو او مشتریانو دواړو پیسې په بانکونو کې دي، او بانکونه هیچاته اجازه نه ورکوي چې خپلو پیسو ته لاسرسی وکړي، نو موږ نشو کولی چې خام مواد واخلو.»

هغه وویل، د فابریکې نوي مواد په بندرونو کې ولاړ دي، چې هره ورځ پرې ټرانزیټ فیس راځي چې دا لا بل زیان دی.‌

قلندري وویل چې هغه په خپل کار کې ۷ میلیونه ډالر (۶۳۰ میلیونه افغانۍ) پانګونه کړې چې اوس ټولې په خطر کې دي.

په زرګونو له لاسه تللې وظیفې

د هرات د کانونو او صنایعو خونې وویل، د کارونو د درېدلو په نتیجه کې له ۳۰۰۰ څخه ډېرو کارکوونکیو د تېرو دوو میاشتو په ترڅ کې خپلې وظیفې له لاسه ورکړي دي.‌

د هغوی په ډله کې کارپوهان او انجنیران هم شته چې په صنعتي سکتور کې یې تخنیکي او تخصصي کارونه ترسره کول.

حضرت ګل چې د ننګرهار ولایت اوسېدونکی دی او له تېرو ۱۰ کالونو راهیسې یې په کابل فولاد د اوسپنې فابریکه کې کار کاوه، وویل چې د هغه ۴۰۰ همکاران له کاره ګوښه کړای شول.

حضرت ګل چې یو له نېکمرغو کارمندانو څخه دی، له تېرې یوې میاشتې راهیسې کار نه کوي خو بیا هم خپله تنخوا ترلاسه کوي. له دې سره سره، هغه وارخطا دی چې دا کار به ډېر دوام ونه کړي او هغه به هم خپله وظیفه له لاسه ورکړي.‌

هغه وویل، «د فابریکې فعالیتونه په بشپړ ډول درېدلي، او هېڅ تولید نه کوي،» او زیاته یې کړه چې هغه حیران دی چې ولې نوی حکومت هغو ستونزو ته چې پانګوونکي ورسره مخامخ دي په کمه سترګه ګوري.

د کابل فولاد اوسپنې فابریکې یوه بل کارکوونکي عبدالجبار وویل چې هغه د فابریکې د اوسپنې ویلې کولو په برخه کې ۱۰ کاله کار وکړ، خو د سیاسي بحران له امله یې خپله وظیفه له لاسه ورکړه .

هغه وویل چې اوس به هغه ایران ته له کډه کېدلو څخه پرته بله لاره ونه لري.‌

عبدالجبار وویل، طالبان ادعا کوي چې په افغانستان باندې حکومت کوي، نو په کار ده چې هغوی د ځوانانو لپاره کاري فرصتونه رامنځته کړي.‌

هغه وویل، «زموږ غوښتنې ډیرې نه دي.»

عبدالجبار وویل، که طالبان نشي کولی چې د سوداګرۍ چاپېریال ته وده ورکړي، هغوی باید لږ تر لږه هغه څه له مخې لیرې نه کړي چې افغانانو د تېرو کالونو په ترڅ کې جوړ کړي دي.