د ښوونځیو بې وزلي او وږي ښوونکي له طالبانو څخه خپل معاشونه غواړي

هرات -- له ۱۰۰۰ څخه ډېر نارینه او ښځینه ښوونکي د چارشنبې په ورځ /د تلې ۲۸مه/ په هرات کې د مولانا جلال الدین محمد بلخي تالار کې راغونډ شول او د طالبانو حکومت څخه یې وغوښتل چې هغوی ته د څلورو میاشتو تنخواګانې یې چې تر اوسه نه دي ورکړل شوي ورکړي.

د زمري په میاشت کې د طالبانو له خوا د واک ترلاسه کولو پر وخت،‌ پخوانی حکومت د ښوونکیو د یو څه تنخواګانو پوروړی وو، او له هغه وخت راهیسې طالبانو هېڅ معاش هم نه دي ورکړی.

د تنخواګانو نه ورکول د ښوونکیو لپاره د سختو اقتصادي ننګونو سبب کیږي، او هغوی په طالبانو باندې د خپلو ژمنو د ماتولو له امله انتقادونه کوي.

په هرات کې د ښوونکیو د اتحادیې رییس محمد صابر مشال وویل،‌ ښوونکي نور کافي اندازه امکانات نه لري چې خپلې کورنۍ پرې مړې کړي او مجبور شوي چې خیر وغواړي.‌

هغه وویل، «د تېرو څلورو میاشتو په ترڅ کې، ډېرو ښوونکیو خپل د کور لوښي لرګي یا ارزښتناک توکي پلورلي او هغه پیسې یې د خپلو ماشومانو لپاره د خوراکي توکو په پېرودلو باندې لګولي دي.»

مشال وویل، سربېره پر دې، ډېر ښوونکي مجبور شوي چې د تنخوا نه ترلاسه کولو ته د دوام ورکولو پر ځای خپل کارونه پرېږدي.

دغه ستونزه په ټول هېواد کې موجوده او تقریبا سرتاسري ده، چې طالبانو په کې تر اوسه پورې یو کم شمېر دولتي مامورینو ته یواځې د یوې میاشتې تنخوا ورکړې ده.‌

په هرات کې یوه ښوونکي بصیراحمد حکیمي وویل، څلورمیاشتې د تنخوا نه ترلاسه کولو، او ورسره په افغانستان کې عمومي اقتصادي بحران ډېر ښوونکي پرېشان کړي دي.

هغه وویل، طالبانو ژمنه کړې وه چې یواځې درې میاشتې تنخوا به ورکوي، خو تر اوسه پورې یې دغه ژمنه پوره کړې نه ده.

حکیمي وویل، «زه اوه ماشومان لرم او اندېښمن یم چې که زما تنخوا ژر را نه کړل شي، ښایي چې زه خپل ماشومان د لوږې او د درملو د نشتوالي له امله له لاسه ورکړم.»

هغه زیاته کړه، «دا چې ما له تېرو څلورو میاشتو راهیسې خپل د برېښنا بیل نه دی تادیه کړی، د افغانستان برېښنا شرکت زما په کور باندې برېښنا بنده کړې او اوس موږ د شپې په تیاره کې ناست یو.»

بې وزلي او لوږه

په هرات ولایت کې شاوخوا ۱۸۰۰۰ ښوونکي په دولتي ښوونځیو کې کار کوي چې ۱۰۰۰۰ په کې ښځې دي.

معصومه فوشنجي چې له ۲۵ کالونو راهیسې په هرات ښار کې د نجونو په یوه ښوونځي کې تدریس کوي، وایي، هغه د خپل ژوند تر ټولو بدې ورځې تېروي.‌

د اقتصادي ستونزو له امله، هغه مجبوره ده ترڅو خپل ماشومان له سباناري پرته ښوونځي ته ولېږي.‌

هغې وویل، «زه چې له ښوونځي څخه بېرته راشم، بچیان مې ویده وي ځکه چې هغوی ډوډۍ نه وي خوړلې. موږ په کور کې نه وریژې لرو نه غوړي لرو نه ګاز.»

فوشنجي وویل،‌ «د یوې مور لپاره داسې وضع د زغملو وړ نه ده.»

هغې وویل، «اسلامي امارت ادعا کوي چې هغه په افغانستان کې مشروع حکومت دی او هڅه کوي چې په نړۍ واله کچه په رسمیت وپېژندل شي، لاکن رسمي کارمندان یې د تنخواګانو نه ترلاسه کولو له امله خیر غوښتلو ته مجبور شوي دي.»

ارزو سکندري او د هغې مېړه چې دواړه ښوونکي دي نشي کولی چې د خپلې کورنۍ لومړنۍ اړتیاوې پوره کړي.‌

سکندري وویل، «موږ په کور کې یوه مړۍ ډوډۍ هم نه لرو، خو چاته شکایت وکړو؟ موږ په خپل ژوند کې تر ټولو سختې ورځې تېروو.»

هغې وویل، «څلور میاشتې کېږي چې ما خپل د برېښنا بیلونه نه دي تادیه کړي. درې میاشتې وشوې چې موږ پور اخلو، او دوکانداران نور موږ ته پور نه راکوي.»

په هرات ښار کې یوې بلې ښوونکې لطیفې علیزۍ وویل، څو میاشتې کېږي چې ښوونکي د ژوندي پاتې کېدلو لپاره له خپلو خپلوانو او دوکاندارانو څخه پور کوي، خو نور هیڅوک هم نه غواړي چې پور ورکړي.

هغې وویل، «زما ماشوم ناروغ دی، او زه نشم کولی چې ډاکتر ته یې بوځم ځکه چې له ما سره پیسې نشته.»

علیزۍ زیاته کړه، ان د طالبانو له خوا د واک ترلاسه کولو څخه مخکې، «زموږ تنخواګانې کمې وې، له دې امله موږ نشوای کولی چې څه وسپموو.»

علیزۍ وویل، «څلور میاشتې کېږي چې حکومت موږ ته تنخواګانې نه دي راکړي، او موږ دومره پیسې نه لرو چې یوه ډوډۍ پرې واخلو.»

ناکامه حکومتولي

په هرات ولایت کې د طالبانو د پوهنې ریاست رییس مولوي شهاب الدین ثاقب د چارشنبې په ورځ ژورنالستانو ته وویل چې په راتلونکیو ورځو کې به د ښوونکیو د یوې میاشتې تنخواګانې ورکړل شي.

دا اعلان وروسته له هغه وشو چې د هرات لپاره د طالبانو د والي مرستیال مولوي شېر احمد مهاجر د تلې په ۱۳مه په یوه خبري کانفرانس کې وویل چې ولایتي ادارې د ښوونکیو تنخواګانې طی مراحل شوي او په راتلونکیو ورځو کې به یې توزیع کړي.‌

خو د تېرو دوو اونیو په ترڅ کې هېڅ پرمختګ ونه لیدل شو.‌

په هرات ښار کې د محمد نادر سروري په نامه یوه ښوونکي وویل، داسې ښکاري چې طالبان د دولتي مامورینو د تنخواګانو ورکولو لپاره پیسې نه لري.‌

هغه وویل، «د طالبانو عایداتي سرچینې ډېرې محدودې دي، او دغه ډله نشي کولی چې په تشو جیبونو حکومت وچلوي.»

سروري وویل، «طالبانو یو جوړ حکومت رانسکور کړ، او اوس باید هغوی د تېر حکومت په څېر مسؤلیت پر غاړه واخلي، خدمتونه وړاندې کړي او د ښوونکیو په ګډون دولتي مامورینو ته تنخواګانې ورکړي.»

هغه وویل، طالبان باید د نړۍ والې ټولنې غوښتنو ته مثبت غبرګون وښیي څو هغوی د افغانستان شتمنۍ له کنګل حالت څخه ازادې کړي.

په هرات کې د مدني ټولنې یوه فعال حسیب الله احمدي ومنله چې طالبان نشي کولی په تشو جیبونو حکومت وکړي.‌

هغه وویل، «که طالبان نشي کولی چې حکومتي کارمندانو ته ژر تنخواګانې ورکړي، د هغوی اکثریت به مجبور شي چې خپلې وظیفې پرېږدي.»

هغه زیاته کړه، «د شتو تجربه کارو او ماهرو کارمندانو له لاسه ورکول به د طالبانو حکومت لپاره منفي پایله ولري، ځکه چې د دې ډلې بې سواده خلک له حکومتي سیستم سره بلد نه دي.»