اقتصاد

د کندوز بزګرانو د کوکنارو پرځای هندواڼو ته ترجیح ورکړه، سږ کال یې ښه حاصلات ترلاسه کړل

د محمد قاسم راپور

په کندوز ولایت کې بزګران سږ کال د خپلو هندواڼو حاصلاتو ته خوښ دي او له ناقانونه نشه ییزو توکو له کرنې څخه د ګټورې مېوې کرنې ته د بدلون ښې ګټې د سر په سترګو ویني. [کریم دشتي]

کندوز -- په کندوز ولایت کې بزګران سږ کال د خپلو هندواڼو حاصلاتو ته خوښ دي او د ناقانونه نشه ییزو توکو له کرنې څخه د ګټورې مېوې کرنې ته د بدلون ښې ګټې د سر په سترګو ویني.

په دشت ارچي ولسوالۍ کې یوه بزګر غلام سید چې ۵۶ کاله عمر لري، وویل، «په تېرو کالونو کې موږ چرس او کوکنار کرل. زموږ عاید ورځ تر بلې د خرابېدلو خواته روان وو.»

هغه وویل، «سږ کال، موږ پرېکړه وکړه چې هندواڼې وکرو. موږ د خپل کار له نتایجو څخه ډېر خوښ یو ځکه چې موږ ته یې یو ښه د عزت عاید په لاس راکړ.»

سید وویل هغه وروسته له هغه د هندواڼو کرنې ته مخه کړله چې پوه شو چې د ناقانونه بوټو له کرنې څخه خطرناک زیانونه رامنځته کیږي.

یو د لارې د سر پلورونکی د چنګاښ په ۱۱مه په کندوز ښار کې د خپلو هندواڼو تر څنګ ولاړ دی. [کریم دشتي]

یو د لارې د سر پلورونکی د چنګاښ په ۱۱مه په کندوز ښار کې د خپلو هندواڼو تر څنګ ولاړ دی. [کریم دشتي]

هغه وویل، «موږ نه غواړو چې د خپلو اپینو د اخیستنې لپاره ترهګرو شبکو او د نشه ییزو توکو قاچاقچیانو باندې متکي واوسو.‌ کله چې موږ کوکنار کرل، ډېر اندېښمن وو چې ښایي حکومت راشي او زموږ فصلونه ویجاړ کړي.»

سید وویل، «زه په نورو ټولو بزګرانو باندې غږ کوم چې خټکي او هندواڼې وکري. د کوکنارو کرنه بزګرانو ته ګټه نه رسوي، بلکې ډېره ګټه یې د نشه ییزو توکو قاچاقچیانو ته ور رسیږي. د هندواڼو کرل به موږ د نشه ییزو توکو له قاچاقچیانو څخه لیرې وساتي، او له موږ سره به د یوه مشروع عاید په رابرابرولو کې مرسته وکړي.

په چاردره ولسوالۍ کې د عبدالباسط نو ابادي په نامه یوه بزګر هم د کوکنارو کرل درولي او پرځای یې هندواڼې کرلی دي.

هغه وویل، «ما تېر دوه کاله پرله پسې کوکنار کرل، خو سږ کال مې د حلال فصل کرنې ته مخه کړله.»

هغه وویل، «زه هره ورځ له خپل پټي څخه دوه ډکې لارۍ هندواڼې راوړم او په کندوز ښار کې یې د مېوې منډيي کې په ښه قیمت پلورم. زما عواید زما د کورنۍ اړتیاوې پوره کوي.»

هغه وویل، «د هندواڼو کرل د بزګرانو لپاره د یوه حرام بوټي د کرلو په پرتله ډېر ګټور دي. دا روښانه ده چې د هندواڼو په څېر حلال فصل کرلو زموږ اقتصادي وضعیت ښه کړی دی.»

اصلاح شوي حاصلات

بزګران کولی شي چې خپلې هندواڼې په ځایي مارکېټ‌ کې په لوړ قیمت خرڅې کړي ځکه چې د سږ کال فصل هېڅ ناروغۍ اغېزمن کړی نه وو یعنې د دغې مېوې کیفیت ښه راغلی دی.‌

په کندوز ښار کې د محمد نذیر په نامه یوه ۶۳ کلن بزګر چې په خپله ۱۳ جریبه ځمکه باندې هندواڼې کري، وویل چې هغه د سږ کال په قېمتونو باندې قانع دی او ښه عواید یې ترې ترلاسه کړي دي.‌

هغه وویل، «تېر کال یو من هندواڼه په بازار کې په ۲۰ افغانۍ (۰.۲۳ ډالر) وه، خو اوس په ۱۰۰ افغانۍ (۱.۱۴ ډالر) خرڅېږي.»

نذیر وویل، «د هندواڼو کیفیت عالي دی، او سږ کال لږې مېوې ضایع شوي یا چینجیو خوړلې دي،» او زیاته یې کړه چې تېر کال حاصل دومره ښه نه وو چې ورسره قېمتونه هم ټیټ ول.‌

هغه وویل، «په تېرو کالونو کې به چې بزګرانو هندواڼې مارکېټ‌ ته راوړلې، دومره څه به یې نه ګټل چې حتی په موټرو کې د راوړلو لګښت یې پوره کړي، خو سږ کال هغوی هم ډېر خوښ دي او هم راضي دي.»

د چار درې ولسوالۍ یوه بزګر خانزادګل چې ۴۴ کاله عمر لري، وویل چې سږ کال د فصل د ښه والي له امله هغه وکولی شوای چې خپل حاصلات په لوړ قیمت خرڅ کړي او خپل د تېر کال مالي زیانونه پرې جبیره کړي.

هغه وویل، «زه د الله تعالی شکر ادا کوم چې سږ کال اقلیم د خوښۍ وړ وو. ما په خپل ټول ۵ جریبه پټي کې کرنه وکړه او هندواڼې مې پرې وکرلې. زه د فصل له حاصلاتو څخه ډېر خوښ یم.»

د کندوز ولایت د کرنې، اوبو لګولو او مالدارۍ سرپرست رییس عبدالغفار صدیقي د هندواڼو په حاصلاتو کې زیاتوالی د کرنې د نویو تخنیکونو د معرفي کولو او د کرنې له معیاري میتودونو سره د بزګرانو د اشنا کولو او اصلاح شویو تخمونو ته د هغوی د لاسرسي له برکته وبلل.

هغه وویل، «سږ کال بزګرانو د ولایت په مرکز او ولسوالیو کې له ۲۰۰۰۰ جریبو (۴۰۰۰ هکتارو) څخه په لږو زراعتي ځمکو کې هندواڼې کرلې وې،» او تمه ده چې شاوخوا ۱۰۰ زره مټریک ټنه هندواڼې ورکړي.

هغه وویل، «د الله تعالی شکر دی چې سږ کال بزګرانو ډېرې هندواڼې ترلاسه کړې او هغوی ډېر خوشحال دي.»

هغه زیاته کړه،‌ «موږ په ټول افغانستان کې په نورو ولایتونو کې مارکېټونه لټوو چې بزګران وکولی شي هلته خپل تولیدات خرڅ کړي.»

حلالې ګټې

په کندوز ښار کې یوه مېوه پلورونکي وحیدالله افضلي وویل، د مېوې د ټولو ډولونو او په ځانګړې توګه د هندواڼو لپاره بازار ډېر ښه دی او بزګران په خپلو خرڅونو کې راضي دي.

هغه وویل، «زه وینم چې ډېر بزګران کولی شي چې په خپلو شونډو له یوې موسکا سره خپل زراعتي تولیدات خرڅ کړي. داسې ښکاري چې هغوی د مخکې کالونو په پرتله ډېر حاصلات ترلاسه کړي دي.»

افضلي وویل، «موږ غواړو چې د کندوز ټول بزګران د کوکنارو پر ځای هندواڼې وکري څو هغوی حلال عاید ترلاسه کړي او د خپلې کورنۍ او هېواد اقتصاد پیاوړی کړي.»

په کندوز کې یوه مېوه پلورونکي فضل محمد نوریان هم سږ کال له خپلو حاصلاتو څخه ګټه کړې ده.

هغه وویل، «زه هره ورځ له کندوز ښار څخه څلور لارۍ ډکې هندواڼې نورو ولایتونو ته لېږم. سږ کال د هندواڼو حاصلات او قیمتونه ډېر ښه دي.»

نوریان وویل، «د کوکنارو کرل او استعمال ټولنه ویجاړوي. سربېره پر دې،‌ موږ به ونشو کولی چې د کوکنارو په حرام عاید سره ماشومان داسې رالوی کړو چې ټولنې ته ګټه ور ورسوي.»

هغه وویل، «په تېرو کالونو کې ډېرو بزګرانو په کندوز ولایت کې کوکنار کرل، خو سږ کال هغوی زموږ غږ ته غوږ ونیو او د کوکنارو پر ځای یې د هندواڼو په کرلو ورته هرکلی وکړ.»

آیا دا لیکنه ستاسو خوښه شوه؟

8 تبصره

د تبصرو تګلاره * ضروري برخې ښيي 1500 / 1500

د اقلیم له نظره، افغانستان د هندواڼو او خټکیو د کرلو لپاره مناسب ځای دی. انګور دلته ډیر مشهور دي. که زموږ بزګران د افغانستان مشهورې مېوې وکري او يا د مېوو ونې وکري او حاصلات يې په خپلو کرنيزو ځمکو کې راټول کړي او د افغانستان اوسنی حکومت د تازه او وچې مېوې د خرڅلاو لپاره د نړۍ بازارونو ته د افغانستان د مېووو د صادرولو لارې چارې ولټوي او که سوداګر زموږ تازه او وچه مېوه بهر ته ولېږدوي، زموږ کروندګر به پوه شي، چې زموږ مېوې ډېرې پلورل کېږي. افغانستان داسې خوږې مېوې لري چې د نړۍ په نورو هېوادونو کې نه موندل کېږي. تاسو اړتیا نه لرئ چې په خپلو کرنیزو ځمکو کې د کوکنارو غیر قانوني کښت وکرئ. که تاسو بزګران ستاسو په کرونده کې هر څه حلال وکرئ، تاسو به ډیره ګټه ترلاسه کړئ.

ځواب ورکړئ

زموږ په هېواد کې مېوې تل ښه حاصلات ورکړي، خو بازار يې ډېر خراب دی او په حقيقت کې کروندګر مايوسه شوي دي. د پخواني ولسمشر محمد اشرف غني د واکمنۍ پر مهال یو هوايي دهلیز موجود و، چې له لارې یې افغانستان کولای شو خپلې میوې اروپايي هېوادونو، هند، چین او نورو هېوادونو ته صادرې کړي. د طالبانو له خوا د واک په اخيستو سره اوس هوايي دهلېزونه تړل شوي او مېوې په هېواد کې دننه د خرابېدو په حال کې دي.

ځواب ورکړئ

د کوکنارو کښت یوه غیر افغاني پدیده ده او په تیرو وختونو کې افغان بزګران له دې کښت سره بلد نه وو او حرام یې بلل. په افغانستان کې د کوکنارو کښت د کورنۍ جګړې پر مهال د پاکستان او نورو هېوادونو له خوا چې له قاچاق څخه یې ګټه پورته کوي، عام شو. اوس هم افغان کروندګر د خپلې خوښې خلاف کوکنار کري ځکه چې د نورو توکو د خرڅلاو لپاره بازار نشته او د نورو محصولاتو بیې هم په بازار کې خورا ټیټې دي. ګاونډي هیوادونه او په ځانګړې توګه پاکستان او ایران هم زموږ بزګران د کوکنارو کرلو ته هڅوي. هر کال د مېوو په موسم کې پاکستان خپلې پولې د هغو لاریو پر مخ تړي چې د افغانستان کرنیز حاصلات پاکستان او هند ته لېږدوي او په بندرونو کې د ګرمۍ او انتظار له امله افغان حاصلات ورستېږي چې له امله یې بې وزلو کروندګرو ته ډېر مالي زیانونه اوړي. په دې کار سره له یوې خوا پاکستان د افغانانو د اقتصادي او کرنیزې بسیاینې مخه نیسي او له بلې خوا د پاکستان د پوځ جنرالان د تریاکو او مخدرو موادو په قاچاق کې دخیل دي او بزګران دې ته اړ باسي چې کوکنار وکري.

ځواب ورکړئ

له دې سره سره چې افغانستان د کرنیزو محصولاتو د کرلو لپاره ښه اقليم لري، ډېرې اوبه لري او ځمکې یې هم په زړه پورې حاصلخېزه دي، خو بیا هم د څلورو لسیزو د ویجاړیو له امله په کرنه کې پر ځان بسیا نشو. که په هېواد کې جګړه نه وای، افغانستان به نه یوازې د کرنې په برخه کې پر ځان بسیا شوی وای، بلکې خپل حاصلات به یې صادرولی. خدای دې وکړي چې په افغانستان کې سوله او ثبات راشي، څو زموږ بزګران وکولی شي پرته له کوم امنیتي اندیښنو څخه کرنه وکړي او خپل حاصلات وپلوري او حکومت د دې پر ځای چې پیسې په جګړه مصرف کړي، د کرنې په ګډون د بېلابېلو سکتورونو په میکانیزم او عصري کولو باندې پانګونه وکړي. زه ډاډه یم چې که افغانستان یوازې د یوې لسیزې لپاره پاتې شي او ګاونډیان او د نړۍ ستر قدرتونه په کې مداخله ونه کړي، افغانستان به پرته له دې چې پر بهرنیو مرستو تکیه وکړي، پرمختګ وکړي او د نړۍ له ډېرو باثباتو اقتصادونو څخه به شي.

ځواب ورکړئ

دا خبر ماته په دې سخت حالت کې هیله او خوښي راکوي. کله چې ګورم چې ډیری افغانان د میوو د اخیستلو توان نه لري، نهیلی شوم. دا مې هم خواشینی کوي چې ګورم چې بزګران مجبور دي چې خپل د ټول کال محصولات په بازار کې په خورا ټیټه بیه وپلوري. کله چې کروندګر مجبور وي چې خپل محصولات په ډیره ټیټه بیه وپلوري، که څه هم حاصلات زیات شي نو ګټه نه لري. ما حتی اوریدلي دي چې د هیواد په بیلا بیلو برخو کې یو شمیر بزګران د ورستېدلو له ویرې یا د مشتریانو د کمښت له امله اړ شوي چې خپلې میوې په وړیا توګه خلکو ته ورکړي. دغه راز، هغوی مجبور شوي چې خپل حاصلات په تاوان خرڅ کړي. تر هغه چې د خلکو عمومي اقتصادي وضعیت ښه نشي او ترهغه چې حکومت د بزګرانو ملاتړ پیل نه کړي او خلک هم د دوی له کرنیزو محصولاتو څخه ګټه وانه خلي، د حاصلاتو زیاتوالی د یو بزګر ژوند او د هیواد وضعیت نشي بدلولی.

ځواب ورکړئ

دا سمه ده چې زموږ په هېواد کې مېوې د تل لپاره ښه حاصلات ورکوي، خو بازار یې ډېر سوړ او په حقیقت کې دهقانان خفه دي. چارواکو ته په کار ده چې د دهقانانو خواریو ته په کتو د مېوو لپاره یو مناسب بازار په موندلو کې کوښښونه وکړي. مثلاً د پخواني ولسمشر اشرف غني په وخت کې هوايي دهلیزونه وو چې له هغې لارې به د افغانستان مېوه جات اروپايي هېوادونو، هند او چین ته صادرېده خو د امارت په راتګ سره هوايي دهلیزونه غیر فعال او مېوه په کور دننه خوسا کېږي.

ځواب ورکړئ

د کندوز بزګرانو چې د کوکنارو پرځای هندواڼو ته ترجیح ورکړې او بیا یې ښه حاصل ترلاسه کړی ډېر کار شوی او ښه خبر دی. دا چې د کوکنارو حاصل څومره مضر دی په دې ټول پوهېږي، خو چې بیا یې هم کري علت یې دا دی چې کله د افغان بزګرانو مېوې ورسېږي ګاونډیان په ځانګړي ډول پاکستان چې د افغان مېوو تر ټولو ښه او ارزانه مارکېټ دی، خپلې پولې وتړي او د افغان بزګرانو د میاشتو میاشتو کړې خواري په سرحدي پولو کې ورسته شي. چې دې سره نه یوازې بزګر ته زیان رسېږي؛ بلکې د افغانستان اقتصاد هم ډېر زیات زیان ویني. خو د دې کار یو بدیل چې اوس وخت کې یې افغانان لري هغه دا چې نن سبا افغانستان ته له نورو هېوادونو په پراخه کچه انرژي لرونکي مشروبات واردېږي او ځوانان ترې د مېوې پر ځای ګټه اخلي. که د همدې مشروباتو (جنسنګ، رېډبول، مانسټر، هېټ، کاراباو...) پر ځای خلک د خپل هېوادو د مېوو (هندواڼه، خټکی، انګور، انار، شفتالو، زردالو، الوچه...) استعمال ته مخه کړي نه یوازې دا چې د خپل هېواد اقتصاد ته به ګټه ورسوي؛ بلکې صحت به یې هم ښه وي او د یوه بزګر کړې خواري به عبث نه ځي او نه به نورو هېوادونو ته په دومره لویه کچه د مېوو صادرات ولرو. البته د مېوو او په نورو برخو کې د یوه هېواد صادرات مهم دي چې وې لري، خو دا چې په اوس وخت کې پاکستان افغانستان سره په قصدي ډول خپلې پولې تړلي او علت یې هم همدا دی چې پنجابیان غواړي د افغانستان بزګري، مالداري، فابریکې... په ټپه ودرېږي او بزګران او د نورو برخو پانګوال چې پانګونه یې کړې ترې زړه توري شي. خو ځوانانو د اعلاناتو له لارې اورېدلي/لیدلي چې انرژي لرونکي شربتونه د انرژۍ په زیاتولو سره بدني او رواني حالت ښه کوي. خو د علمي څیړنو موندنو ښودلي چې دغه شربتونه په روغتیا باندې ډیرې بدې اغیزې لري.

ځواب ورکړئ

دې ته په کتو چې د هیواد اکثریت وګړي په کرهڼه بوخت دي او کرهڼه یې د رزق یواځینۍ سرچینه ده ځکه نو زما لپاره دا غوره خبر دی. ددې تر څنګ د حکومتي چارواکو نه هیله ده چې ددې بزګرانو سره دې د مارکېټ په پیدا کولو او مارکېت ته د هغوی د توکو په رسېدلو کې لازمې آسانتیاوې برابرې کړي. وطنوال دې هم د وارداتې مېوو او مضرو انرژیانو د پېرلو پرځای د خپلو بزګرانو تولیدات واخلي چې په دې سره به بهر ته زموږ د پیسو او سرمایز د لېږد مخه هم ونیول شي او له بل لورې به د هیواد د بزګرانو په اقتصادي حالت کې د پام وړ بدلون راشي. ډېره مننه

ځواب ورکړئ