هرات -- افغان حکومت د هغو ادعاګانو پلټنه کوي چې وایي افغان کډوالو هڅه کوله چې ایران ته ننوځي او وروسته له هغه ډوب شول چې ایراني سرحدي ساتونکو هغوی شکنجه او مجبور کړل چې ځانونه سیند ته وغورځوي.
ځایي رسنیو راپور ورکړ چې دغه پېښه د غوایي په ۱۲مه پېښه شوه.
د غوایي په ۱۳مه، د افغانستان د بهرنیو چارو وزارت وویل چې د دغو راپورونو څېړنه یې پیل کړې ده.
ازادۍ راډېو راپور ورکړ چې، افغان چارواکو د غوایي په ۱۴مه عملیات پيل کړل چې جسدونه پیدا او ترلاسه کړي.
د هرات د حوزوي روغتون رییس محمد عارف جلالي وویل، دغه روغتون ته د پنځو افغان کډوالو جسدونه راوړل شول، چې څلور یې په اوبو کې ډوب شوي ول.
د هرات د ولایتي شورا غړي احمد کروخي وویل، دولس تنو افغانانو ځانونه په لامبو وهلو سره ژغورلي، په داسې حال کې چې پلټونکیو په هرات ولایت کې له هریرود سیند څخه ۷ جسدونه ترلاسه کړي دي.
په هرات کې د ایران کونسلګرۍ دغه راپورونه رد کړل او ویې ویل چې په سیمه کې هېڅ افغان وګړي نه دی نیول شوی.
د ایران د بهرنیو چارو وزارت په یوه اعلامیه کې وویل، «دا پېښه د افغانستان په خاوره کې شوې ده، او د ایران سرحدي ګزمې دا رد کړې ده چې زموږ د هېواد په خاوره کې دې داسې څه پېښ شوي وي.»
په تهران کې د افغانستان سفارت وویل، د ایراني نظامیانو له خوا د افغانانو وژنه «یوه تراژیدي» ده او پلټنه یې روانه ده.
«موږ ټولو ژړل»
یو شمېر افغانانو چې له دغې پېښې څخه ژوندي پاتې دي له سلام ټایمز سره د ایراني عسکرو د کرکجن چلند په هکله خبرې وکړې.
عبدالسلام چې ۵۷ کاله عمر لري، وویل، «کله چې موږ ایران ته ننوتلو، د ایران سرحدي ځواکونو موږ ونیولو او یوې د تلاشۍ پوستې ته یې بوتلو. هلته هغوی موږ پر ځمکه څملولو او په شا یې په لغتو ووهلو. ایراني پولیسو موږ په قمچینو او بېلچو ووهلو.»
هغه وویل، «هغوی په داسې حال کې چې موږ یې په قمچینو وهلو سیند ته یې بوتلو او راته یې وویل چې ځانونه سیند ته ور وغورځوو. بیا هغوی ... موږ په اوبو کې ور وغورځولو او څو ډزې یې راباندې وکړې.»
سلام وویل، «زما ډېر ملګري غرق شول،» او زیاته یې کړه چې د هغه په وهل شویو ملګرو کې د ۱۱ او ۵۰ کالونو تر منځ کسان شامل ول.
د شېراقا طاهري په نامه یوه بل ژوندي پاتې کس هم د دې ته ورته شکنجې او وهلو کیسه وکړه.
هغه وویل، «هغوی هیڅوک هم پرېنښود، تر دې چې یو د ۱۱ کلونو ماشوم یې چې له موږ سره ملګری وو هم سخت شکنجه کړ.»
طاهري وویل، «ځینې افغانانو چې د سیند پر بله غاړه وو هڅه وکړه چې موږ وژغوري خو ایراني عسکرو په هغوی باندې دزې وکړې او پرې یې نښودل چې موږ وژغوري.»
د شاه ولي په نامه یوه بل ژوندي پاتې کس وویل، «موږ ۵۷ کسان وو، چې ۲۳ رانه ډوب شول. موږ ټولو ژړل او ایراني عسکرو ته مو زارۍ کولې چې په اوبو کې مو ونه غورځوي، خو هغوی دا کار وکړ.»
ولي وویل، یو زیانمن کس د ۱۳ کلونو ماشوم وو چې ډوب شو.
د بشریت پر ضد جنایت
چارواکو وویل، ایراني عسکرو په دې کار سره د بشري حقونو له ټولو اصولو او نړۍ والو قوانینو څخه سرغړونه وکړه.
د افغانستان د بشري حقونو د خپلواک کمېسیون رییس عبدالقادر رحیمي غوښتنه وکړه چې په دغه جرم تورن کسان دې په نړۍ والو محاکمو کې محاکمه کړای شي.
هغه وویل، «ایراني ځواکونه حق نه لري چې ملکي خلک چې د هغوی هېواد ته له وسلو پرته ورننوځي، ووژني، او دا کار د بشري حقونو د اساساتو او د کډوالۍ په هکله په نړۍ واله سطحه د پېژندل شویو قوانینو خلاف دی.»
هغه وویل، «هغوی [افغان کډوال] باید عدالت ته سپارل شوي او د حقوقي ادارو له لارې په قانوني توګه تعقیب شوي وای.»
رحیمي وویل، «ایراني نظاميانو قتل ترسره کړی دی، او دا د بښلو وړ نه دی. د افغانستان د بشري حقونو خپلواک کمېسیون په دې کار کوي چې دغه جرم له نړۍ والو ادارو سره په ګډه راوسپړي، څو د دغې وحشیانه پېښې مسؤلین په سزا ورسیږي.»
د افغانستان د بشري حقونو خپلواک کمېسیون په یوه اعلامیه کې «د افغانانو په وړاندې د دغه ظالمانه، ټکان ورکوونکي او وحشیانه کار په هکله ژورې اندېښنې» څرګندې کړې.
یادې ادارې د ملګرو ملتونو د کډوالو عالي کمېشنرۍ (یو اېن اېچ سي آر)، د ملګرو ملتونو د بشري حقونو شورا او نورو نړۍ والو ادارو باندې غږ وکړ چې له افغان او ایراني حکومتونو سره کار وکړي چې د دغې پېښې یوه هراړخیزه څېړنه ترسره کړي.
د هرات د ولایتي شورا یوه غړي محمد سردار بهادري وویل، ایران ادعا کوي چې له افغانستان سره دوستي او ښه ګاونډیتوب پالي، خو په عمل کې هغوی د بې وزلو افغان کارکونکو پر وړاندې هېڅ رحم نه ښیي.
هغه وویل، «دغو خلکو یواځې دا غوښتل چې د خپلو کورنیو لپاره په دسترخوان باندې ډوډۍ کېږدي، خو هغوی په وحشیانه ډول ووژل شول.»
په ایران کې د ۱.۵ میلیون او ۳ میلیونو تر منځ افغانان ژوند او کار کوي، چې اکثر یې د تعمیراتي پروژو مزدورکاران دي.
په لسګونو زره یې وروسته له هغه افغانستان ته راستانه شول چې په ایران کې کووېډ - ۱۹ کروناوایرس ګډ شو، خو په دغه سخت ځپل شوي هېواد کې د محدودیتونو په نرمېدلو سره ډېر کسان بیا هڅه کوي چې لاړ شي او هلته کار وکړي.
د ایران د حکومت له خوا د کډوالو کارکونکو له ډوبولو څخه انکار د افغانانو له خوا په ټولنیزو رسنیو ریشخند شو.
مصدق پارسا، د تهران له خوا د مرغومي په میاشت کې د هغې اوکراینۍ مسافر وړونکې الوتکې له راغورځولو څخه انکار ته په اشارې سره چې ۱۷۶ ټول مسافر یې ووژل شول، په خپل ټوېټر لیکلي دي، «د ایران حکومت دا ادعاوې رد کړي چې هغوی افغانان سیند ته ورغورځولي دي. هغوی ریښتیا وایي ځکه چې هغوی اوکراینۍ الوتکه هم نه وه ویشتلې.» تهران څو ورځې وروسته په خپله غلطۍ اعتراف وکړ.
شرم دې وي پر تاسو بې غیرته ایرانیانو. حرامیانو او د فاحشې زامنو! که مونږ دلته نه وای، داعش به سومبه کړي وئ. نو خوشحال اوسئ او د خدای شکر وباسئ چې مونږ مو حفاظت کوو. داسې غلطي مه تکراروئ چې له مونږ نه د راتلونکي وخت داعش جوړ شي. بیا به داسې څوک نه وي چې ستاسو عزت خوندي کړي.
ځواب ورکړئ6 تبصره
سلام. تاسو افغانان د ایران له خلکو نه څه غواړئ؟ تر څو به مونږ ستاسو له جګړې، شخړې او ستونزو سره لاس او ګرېوان یو؟ لطفاً په خپل هېواد کې پاتې شئ. مونږ دلته په خپل هېواد کې ډېرې زیاتې ستونزې لرو. په خپل هېواد کې پاتې شئ او هېواد مو جوړ کړئ. همدارنګه، د افغانانو په مړینه هیڅوک هم خوښ نه دي او نه به خوښ شي.
ځواب ورکړئستاسو د پوښتنې په ځواب کې، زه باید ووایم چې کډوالي یوازې د افغانانو مسئله نه ده، بلکې یوه نړۍ واله مسئله ده. تاسو په دې تبصرې سره خپل مخ ته سخته څپېړه ورکړې ده. وګورئ چې اوس څومره ایرانیان په اروپایي او امریکایي هېوادونو کې ژوند کوي؟ هغوی دوه ګونی تابعیت لري، او اوس په ترکیه، یونان او همدارنګه په نورو هېوادونو کې ډېر کډوال موجود دي. نو څنګه تاسو کولی شئ چې د افغانستان د خلکو په رابطه داسې قضاوت وکړئ؟ نن ورځ باید تاسو ځانونه د افغانانو د احسان پوروړي وګڼئ ځکه چې دا خلک تاسو او ستاسو خلک د یمن، عراق او سوریې په څېر هېوادونو کې خوندي کوي. تاسو باید یو څه منطقي فکر وکړئ او وضعیت وارزوئ.
ځواب ورکړئ6 تبصره
د خدای لپاره دا یې اسلامي ګاونډی هېواد!!! دا مسلماني ده، دا ګاونډیتوب دی، او دا انسانیت دی! د خدای په قهر دې ایران او ایرانیان اخته شي لکه چې په دا تېرو دوه میاشتو کې پرې اخته شول او د سپیو په څېر مردار شول او کندې پرې ډکې شوې. خدای دې یې حال له دې نه هم پسې بدتر کړي. داسې کار خو یهود له فلسطینیانو سره نه کوي لکه دوی چې د لویې لارې له مسافرو سره کړی دی. ښه چې خپل وطن ته مو د درداخلېدلو اجازه نه ورکوله، بېرته به مو را شړلي وای، په لاریو کې به مو اچولي وای او په سرحد به مو را اړولي وای. افسوس چې افغانستان تش لاس دی که نه د ایران او پاکستان په څېر منافقان باید په داسې وسلو وویشتل شي چې په دقیقه کې دننه له خاورو سره خاورې شي. لعنت په پاکستان او ایران چې د افغانانو له وژلو نه خوند اخلي.
ځواب ورکړئ6 تبصره
زه غواړم چې د ایراني سرحدي پولیسو له خوا د افغان کډوالو د شکنجه کولو او ډوبولو په هکله درې شیانو ته اشاره وکړم: ۱. دا د افغان حکومت او پوځي او امنیتي ځواکونو یوه جدي او مهمه وظیفه ده چې د ایران په شمول بېلابېلو هېوادونو ته د خپلو اتباعو د ناقانونه ور اوښتلو مخه ونیسي، او هر هغه څه چې دغو خلکو ته د ناقانونه عبور له امله پېښېږي په لویه کې یې مسؤلیت د افغان حکومت پر غاړه دی ځکه چې بېلابېل هېوادونه د خپلو سرحدونو د ساتنې په هکله، په ځانګړې توګه په دې وضعیت کې چې کرونا د ټولو هېوادونو لپاره بېلابېلې ستونزې جوړې کړي دي، بې پروا نه دي. ټولو هېوادونو د بهرنیو اتباعو پر مخ خپل سرحدونه بند کړي دي، او چې داسې ده بیا نو ولې دا افغانان په داسې بحراني حالاتو کې ایران ته سفر کوي؟ ۲. بل ټکی د ایران د اسلامي جمهوریت د قانون نافذوونکیو ځواکونو په هکله دی. که دا افغانان د هغوی په پوله په ناقانونه توګه ور اوښتل، له هغوی سره د چلند لپاره ځانګړي اصول موجود دي. که د دغو افغانانو جسمي شکنجه او ډوبول تایید شي، ټول هغه ځواکونه چې په پېښه کې ښکېل وو باید له زړه نازړه توب او پروا ساتلو څخه پرته په ګوته شي، او سخت چلند ورسره وشي. په دې برخه کې د ایران د اسلامي جمهوریت د قانون نافذوونکیو ځواکونو د قوماندانانو چوپتیا هم د منلو وړ نه ده او کیدای شي چې د دواړو هېوادونو تر منځ روابطو ته جدي تاوان ور ورسوي. ۳. ایراني او افغان چارواکي باید په صادقانه توګه د خپلو څېړنو پایلې له رسنیو سره شریکې کړي، او د زهر شیندونکیو رسنیو مخه ونیسي چې غلط خبرونه خپاره نه کړي. لکه چې پاس ذکر شوه، که دغه بې پروایي ثابته شي، له مجرمانو سره باید جدي او قاطع چلند وشي.
ځواب ورکړئهو، زه پوهېږم چې د دغو خلکو ډوبول او شکنجه کول د بشري حقونو د کنوانسیون، دودونو، رواجونو، کلتور او انساني اصولو خلاف کار دی. هغه کسان چې قانوني سند او معتبر مدرک نه لري او په پوله اوړي هغه د متجاوزینو په نوم پېژندل کیږي، خو زه پوهېږم چې دا یو د نه انکار وړ غلطي ده. آیا دې بې کفایته او منفور حکومت تر اوسه پورې داخلي ستونزې حل کړي چې باید د خلکو خارجي ستونزې حل کړي؟ د دغو ځوانانو په لیدلو د ډبرې زړه هم چوي، بیا نو څنګه یو انسان پرې افسوس ونه کړي. زمونږ د خلکو پر وړاندې یوازې ایران داسې غیرانساني چلند نه کوي، په دې نړۍ کې چې هر چا یو اس او قدرت ترلاسه کړی هغه په دې ولس باندې یرغل کړی دی.
ځواب ورکړئ6 تبصره