صنعت تاریخی شیشه‌گری هرات پس از یک سال رکود دوباره احیا می‌شود

هرات -- در نزدیکی قلعه تاریخی اختیار الدین در شهر هرات یک کارگاه کوچک شیشه گری قرار دارد که اخیراً بازگشایی شده است.

مردی ۵۰ ساله در نزدیکی کوره ای پر از شیشه ذوب شده نشسته است که حرارت آن احتمالاً بیش از ۱۰۰۰ درجه سانتیگراد است و آتش را برافروخته می کند.

غلام سخی سیفی که از ۴۰ سال به این سو در صنعت شیشه سازی در شهر هرات فعالیت داشته است، روزانه حدود ۶۰ نوع اقلام شیشه ای از جمله ظروف، بوتل ها، گلدان، شمعدان و سایر اشیاء تولید می کند.

او از هفت سالگی نزد پدرش شروع به کار کرد و پدرش این حرفه را به او آموخت.

شیشه ذوب شده را روی یک لوله آهنی می چرخاند، سپس لوله را از روی شعله های آتش بیرون می آورد و در آن می دمد.

سیفی گفت که صنعت شیشه سازی سنتی یکی از ارکان اصلی تمدن و فرهنگ مدرن هرات است.

او گفت، «زمانی که من برای اولین بار وارد این صنعت شدم، کار ما بسیار خوب بود، اما جنگ داخلی کمر این صنعت تاریخی را شکست».

وی گفت، «هر روز گردشگران خارجی به کارخانه ما می آمدند، اما با شدت گرفتن درگیری، تعداد آنها کاهش یافت.»

او گفت، «من می خواهم صنعت سنتی شیشه گری را احیا کنم که در بسیاری از کشورهای جهان وجود ندارد و در عین حال ارزش خاصی دارد.»

سیفی برای زنده نگه داشتن سنت و گسترش صنعت در آینده در کارگاه خود به تربیت جوانان می پردازد.

چهار سال پیش، چهار کارگاه شیشه‌سازی سنتی در شهر هرات فعال بودند.

در طول سال گذشته، هر چهار کارگاه به دلیل درگیری و بی ثباتی فعالیت خود را متوقف کردند.

تقویت گردشگری

صنعت شیشه سازی سنتی از دیرباز محرک توریسم خارجی و داخلی در ولایت هرات بوده است.

بیش از ۱۰ دوکان عتیقه فروشی در نزدیکی مسجد جامع شهر قدیم هرات وجود دارد که اقلام شیشه ای با دست می فروشند.

وحید احمد حمیدی، یک عتیقه فروش در شهر هرات، گفت که بسیاری از گردشگران به طور خاص برای خرید ظروف شیشه ای سنتی می آیند.

او گفت، «پدرم نزدیک به ۷۰ سال مغازه عتیقه فروشی داشت و بیشتر مشتریانش گردشگران خارجی بودند. من میراث پدرم را ادامه خواهم داد و اجازه نمی‌دهم صنعت شیشه‌کاری سنتی تاریخی کاهش یابد.»

او گفت، «یک آمریکایی که پنج ماه پیش به مغازه من آمده بود، گفت که هدف از این سفرش خرید اشیای شیشه سنتی است. او یک سیت از ظروف، سه گلدان و چند شمعدان خرید.»

وی افزود، گردشگران افغان نیز از ولایات مختلف برای خرید اشیاء شیشه ای سنتی به هرات می آیند.

خالد سلطانی، یک عتیقه فروش در شهر هرات، گفت که بیشتر مشتریان او از ایالات متحده، کانادا و کشورهای اروپایی بودند.

وی گفت، «ظروف و اشیای شیشه ای به دلیل دست ساز و شیک بودن و توجه گردشگران خارجی بسیار معروف هستند. گردشگران آنها را به عنوان تحفه ای برای خانواده و بستگان خود می خرند.»

او گفت،‌ «تا دو سال پیش گردشگران زیادی به دوکان من می آمدند. اکنون تعداد بازدیدکنندگان بسیار کمتر است.»

تاریخ پر رونق

به گفته انسان شناسان، صنعت شیشه گری سنتی در ولایت هرات به دوره تیموریان در حدود ۶۵۰ سال پیش باز می گردد.

در آن زمان ده ها کارگاه شیشه سازی سنتی در سراسر هرات فعالیت می کردند و انواع شیشه را تولید می کردند.

زلمی صفا، رئیس اماکن تاریخی هرات می گوید که پس از دوره تیموریان، صنعت شیشه گری سنتی در هرات در زمان محمد ظاهر شاه که از سال ۱۳۱۲ تا ۱۳۵۲ هجری ادامه داشت، رونق گرفت.

صفا می گوید، «در زمان محمد ظاهرشاه سالانه هزاران گردشگر خارجی به هرات می آمدند و شیشه های سنتی را خریداری می کردند و به همین دلیل بیش از ۲۰ کارگاه شیشه سازی فعال بود و صدها نفر در این صنعت مشغول به کار شدند.»

وی افزود، پس از شروع جنگ داخلی در سال ۱۳۵۷، «صنعت سنتی شیشه گری سال به سال با رکود مواجه شد.»

عبدالقیوم وزیری، رئیس انجمن حامیان میراث فرهنگی هرات گفت که شیشه کاری سنتی به عنوان یکی از صنایع باستانی هرات و منطقه بسیار ارزشمند است.

او گفت، «صنعت شیشه‌کاری سنتی یا دستی در گذشته گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کرد... متأسفانه تداوم درگیری‌ها این صنعت را تحت تأثیر قرار داد و بسیاری از کارخانه‌های شیشه مجبور به توقف فعالیت شدند».

وی افزود، «در شرایط کنونی احیای کارگاه شیشه سازی سنتی در هرات امیدوار کننده است و می تواند بار دیگر به احیای این صنعت کمک کند.»

وزیری گفت، مردم محلی، نه فقط گردشگران، باید اشیاء شیشه ای سنتی بخرند تا این صنعت بار دیگر شکوفا شود.