جنگ، حرفه شیشه گری در افغانستان را درهم شکسته است

هرات -- غلام سخی، شیشه گر افغان جسمی خمیده و چروکیده در شیشه مذاب می دمد و آن را می گرداند و به ظروف و گلدان های آبی و سبز ظریف تبدیل می کند. این صنعت که نسل ها در هرات پابرجا بوده، اکنون در خطر نابودی است.

سخی یکی از واپسین صنعتگرانی است که شیشه های هراتی را در این شهر که به خاطر این صنعت خود معروف بوده، می سازند. صنعت شیشه که زمانی در این شهر شکوفا بود، اکنون در نتیجه چندین دهه جنگ، فقر، و واردات ارزان ویران شده است.

این کارگاه ساخته شده از خشت و آهن که سخی در آن شیشه گری می کند، فقط چند روز در ماه فعالیت است که دلیل آن فقدان ضرورت به اشیاء شیشه ای رنگی زیبا است که از مصنوعات چینایی گران تر استند.

سخی که در سنی ۴۰ سالگی اش به سر می برد، اما بسیار مسن تر می نماید،‌ گفت: «مردم برای هنر ارزش قائل نیستند.» او وقتی هفت ساله بود، این صنعت را با پدرش شروع کرد و پدرش به او این را تعلیم داد.

سخی در کنار یک کوره رسی هیزمی بر روی یک چوکی کوتاه نشسته است و هر از گاه عرق اش را پاک می کند. دمای هوا در داخل این کارگاه به زیادتر از ۴۰ درجه سلسیوس (۱۰۴ درجه فارنهایت) می رسد.

کلان ترین پسر او حبیب‌الله نیز همراه با او کار می کند و خرده شیشه ها را -- که با گرد مس یا آهن آمیخه شده اند تا رنگ آبی یا سبز بگیرند -- داخل یک ظرف پر از شیشه مذاب در درون کوره می ریزد.

سخی یک لوله آهنی را به داخل این مخلوط آتشین فرو می کند و به آرامی آن را مانند عسل می چرخاند بیرون می آورد. بعد از خارج کردن میله از کوره، او این شیه مذاب را می چرخاند و در آن می دمد و تاب می دهد و آن را به شکل خاصی درمی آورد و سپس آن را داخل کوره می گذارد.

ابزارها و تخنیک های استفاده شده بوسیله سخی با گذشت چندین نسل تغییر زیادی نکرده است،‌ هر چند شیشه گران بجای ساحت اشیای شیشه ای از کوارتز (سنگ شیشه) بتل ها و کیلکین های شکسته را دوباره استفاده می کنند؛ زیرا «تهیه آنها آسان تر است.»‌

سخی، که خانواده او «مدت ۲۰۰ یا ۳۰۰ سال» مصروف ساختن شیشه های هراتی بودند، گفت: «این صنعت یک نسل دیگر دوام آورده نمی تواند.»

«به آخر راه رسیده است»

چندین دهه جنگ توریستان خارجی که سابقا گروه گروه به هرات می آمدند را فراری داده است. هرات در طول تاریخ بحیث یک قطب تجاری در جاده ابریشم باستانی ریشه داشته و پایتخت امپراطوری طیموری در قرن ۱۵ام میلادی بوده است.

سخی گفت که اکثر افغان ها حالا شیشه های ارزانتر وارداتی چینایی به شیشه آلات دست ساز که به سهولت می شکنند،‌ ترجیح می دهند.

او توضیح داد: «آنها فکر می کنند وقتی اجناس وارداتی چینایی را می خرند، آن اجناس کیفیت بهتری دارند.»

یگانه نشانه های مدرنیته در این کارگاه پر از دود تلیفون مبایل مدل نوکیا سخی در کنار او و هم یک پنکه برقی است که در این گرمای طاقت فرسا کار می کند و بسرعت می چرخد.

سلطان احمد حمیدی، مالک ریش سپید این کارگاه، که روزهای اش را با لم دادن بر یک چوکی در دوکان خود و فروش شیشه آلات، اشیاء زینتی،‌ و صنایع دستی هرات می گذراند، نگران آینده کاسبی اش است.

حمیدی ۷۸ ساله گفت: «۴۰ یا ۵۰ سال قبل مردم اینجا صف می ایستادند تا شیشه آلات بخرند -- که تعداد شان در روز به ۱۰۰ توریست می رسید.»

دوکان او که در سمت دیگر یک سرک مزدحم رو به روی مسجد جامع شهر موقع دارد، پر از اقلام تزئینی، گلدان‌ ها، و کاسه های شیشه ای هراتی خاک گرفته است.

او توضیح داد که در حدود یک ماه طول می کشد تا ۱۰۰ قطعه از این اجناس را که قیمت هر کدامشان در حدود ۶ دالر (۴۵۲.۴ افغانی) است، بفروشد.

با افول این صنعت ادامه بقا برای سخی و فامیل اش به یک چالش تبدیل شده است.

حبیب‌الله برای جبران عایدی ناچیز خود از شیشه گری مردم را در یک تاکسی موتربایک سه چرخه در شهر جا به جا می کند.

مگر سخی هراس دارد که بدون حمایت حکومت یا رشد گردشگری ممکن است او آخرین شیشه گر هرات باشد.

او گفت: «من بسیار غمگین استم. اگر [کاسبی] به همین وضع بماند، کار اش تمام است.»‌