بیجینګ په سینکیانګ کې د مسلمانانو ځورونه د موسیقۍ په یوه ننداره باندې بدله کړې ده

بیجینګ -- د دولت له خوا په بیجینګ کې تولید شوی یو نوی موزیکال د چین سینماګانو ته رسېدلی چې د نژادي پیوستون یو رنګین ارام منظر وړاندې کوي -- داسې یو منظر چې «د بیا ښوونې او روزنې کمپونو» د حقیقت، پراخې څارنې او هغو وحشیانه ناوړه چلندونو په هکله څه نه وایي چې په سیمه کې موجود دي.

له نژادي پلوه د قزاقانو او قرغزانو په ګډون له یو میلیون څخه ډېر اویغوریان او نور ترکي ژبي مسلمانان په سینکیانګ کې په کمپونو کې بندیان دي او هلته د هغوی نسل وژنه یا جینوسایډ ترسره کیږي.

په پیل کې بیجینګ د دغو کمپونو له شتون څخه انکار کاوه، خو اوس یې «د حرفوي روزنې مرکزونو» په نوم دفاع کوي او وایي چې هدف یې د ترهګرۍ پای ته رسول او کاري فرصتونو ته وده ورکول دي.

خو د سینکیانګ د مالوچو د صنعت دننه د غلامۍ او جبري کار د ښکاره شواهدو پر وړاندې د نړۍ والو اعتراضونه دوام لري، او په منظمه توګه د جنسي تېري کولو، شنډولو او د مسلمانو ښځو پر وړاندې د ناوړه چلند په هکله څېړنو په نړۍ واله سطحه غوسه راپارولې ده.

د چین د بهرنیو چارو وزیر وانګ یي د کب په میاشت کې وویل، د دغه هېواد له خوا په سینکیانګ کې د نژادي اقلیتونو پر وړاندې چلند د بشري حقونو د پرمختګ یو «ځلاند مثال» دی.

د هالیووډ تقلید

د خلکو د غوسې په زیاتېدلو سره، چین په هېواد کې دننه او بهر د عامه اړیکو یو پېچلی یرغل پیل کړی او هڅه کوي چې روایت بدل کړي.

رپ سندرې، د عکسونو نندارې او اوس یو نوی موزیکال -- «د سندرو وزرونه» -- د سیمې د کلتور د بڼې بدلولو د چارو په سر کې راځي، په داسې حال کې چې د مشهورو کسانو یوې غټې ډلې ګواکې په خپل ابتکار د نساجۍ د متضررې شوي صنعت دفاع ته وردانګلي دي.‌

بیجینګ د ناوړه چلند ټول تورونه رد کړي او پرځای یې وایي چې بیجینګ د ټولنیز پیوستون او اقتصادي ودې داسې یو مرکز دی چې د دولت د لاسوهنې له برکته یې له تاوتریخوالی څخه ډک څو کلن افراطیت ته سخته ماتې ورکړې ده.

دغه فلم چې د راپورونو له مخې له ټاکلي وخت څخه یو کال وروسته خپور شو، د بېلابېلو نژادي ګروپونو په درې سړیو باندې تمرکز کوي چې د یوه ښه ژوند په لټه کې دي ځکه چې هغوی د دغې سیمې د واورینو غرونو په لمنو او دښتي منظرو کې د موسیقۍ الهام راټولوي.‌

له دې فلم څخه وروسته، ګلوبل ټایمز دولتي رسنۍ راپور ورکړ چې بهرنیو بریالیو فلمونو لکه د هالیووډ «لالا لېنډ» چینایي سټوډیوګانې متاثرې کړې وې ترڅو خپل بریالي داخلي فلمونه نندارې ته وړاندې کړي.

خو په دغه موزیکال فلم کې هغه د څار کمرې او امنیتي تلاشۍ نه دي ښودل شوي چې سینکیانګ یې پوښلی دی.

دغه راز، سره له دې چې د سینکیانګ له نیمایي څخه ډېر اوسېدونکي مسلمانان دي، لاکن د اسلام په هکله په فلم کې څه یادونه نشته -- او نه هم د جوماتونو او ښځې چې ټیکري په سر کړي.

په یوه صحنه کې، یو له اصلی کرکټرونو څخه چې یو ږیره خرېیلی اویغوری دی په لاس کې نیولي بیر څکي.

د سختو حقایقو پلټنه

په چین کې دننه د اویغوریانو په هکله خبرې اترې بندې دي.‌

د سلواغې په میاشت کې، چین د کلب هاوس په نامه یو آډیو اپلیکیشن، چې د لنډ وخت لپاره پرې له سانسور څخه پرته بحثونه خپرېدل او د سینکیانګ په هکله معلومات هم پرې خپاره شول، په چټکۍ سره بند کړ. په هغه پلېټ فارم کې اویغوریانو هان چینایي ګډونوالو ته د خپل ژوند په هکله مستقیم معلومات ورکړل.

په چین کې د «حقیقي» انټرنټ دغې لنډې ازادۍ یو نادر فرصت برابر کړی وو څو په سیاست او ټولنه کې ممنوع مسایل راوسپړي چې دغه ډول د غږ کثرت د کمونست ګوند له خوا په چین کې دننه معمولا بند دی.‌

په بیجینګ کې د ټکنالوجۍ د یوې نوې کمپنۍ ایډېټرې الېکس سو چې ۳۰ کاله عمر لري،‌ وویل چې هغې کلب هاوس اپلیکېشن د لږ وخت لپاره وکاراوه او په ځانګړې توګه یوې محاورې، چې په کې مسلمانو اویغوریانو د هغوی پر ضد په سینکیانګ کې د ناوړه چلندونو په هکله شخصي کیسې کولې، سخت ټکان ورکړ.

هغې په یوه ټیلیفوني مرکه کې نیویارک ټایمز ته وویل، «دا واقعا داسې معلومات دي چې موږ معمولا د چین په اصلي ځمکه کې ورته لاسرسی نه لرو.»

په متحده ایالاتو کې د سینو انسایډر په نامه د یوې مشورتي ادارې یوه چارواکي لاري اونګ ای اېف پي ته وویل، بیجینګ «پوهېږي چې یو دروغ چې زر ځلې تکرار شي هغه ریښتیا کیږي».‌

سربېره پر دې، داسې ښکاري چې سینکیانګ باندې د تبلیغاتو وروستۍ څپه موثره ده.

د فلم یوه کتونکي «د سندرو وزرونه» له کتلو څخه وروسته په بیجینګ کې ای اېف پي ته وویل، «ما سینکیانګ لیدلی دی او دا فلم ډېر ریښتیا دی».

هغه د خپل نوم له یادولو څخه پرته وویل، «خلک خوښ او ازاد دي.»

د اویغوریانو د حقونو فعالانو په چټکۍ سره د دغه فلم انګېرنې رد کړې.‌

یوه اویغوري - امریکایي قانون پوه او په واشنګټن کې د هوډسن انسټیټیوټ سرمحقق نوري تورکېل نیویارک ټایمز ته وویل، «دا تصور چې اویغوریان کولی شي چې دغسې سندرې ووایي او نڅا وکړي دا معنی نه لري چې هلته نسل وژنه نشته -- دا وړۍ به شړۍ نشي.»

هغه وویل، «جینوسایډ کیدی شي چې په هر ښکلي ځای کې ترسره شي.»

د چین لېوه ډوله جنګیالي غبرګون ښیي

د چین «لېوه ډوله جنګیالي» دپلوماتان په خپلو خبرو کې او د سینکیانګ په ګډون د نړۍ والو او کورنیو مسایلو پر وړاندې په زیاتېدونکي ډول یرغلیز دریځ نیسي او په ټوېټر باندې -- چې په چین کې بنده شبکه ده -- کنځلې کوي، په منتقدینو باندې دروغ پورې کوي او توطیې جوړوي.‌

د «لېوه ډوله جنګیالیو دپلوماسي» اصطلاح په ۱۳۹۸ کې هغه وخت عامه شوه چې چینایي استازو -- تر ډېره د چین د بهرنیو چارو وزارت ویاند ژاو لیجیان پر ټولنیزو رسنیو د دغه هېواد د دفاع لپاره شور او غوغا ته مخه کړه.

دغه مستعار نوم د چین د ځانګړیو ځواکونو د یوه رامبو ډوله عسکر په هکله له یوه فلم څخه اخیستل شوی دی.

د استازو له خوا وروستی پراخ فعالیت په سینکیانګ کې د مسلمانانو پر وړاندې د بیجینګ د چلند په هکله بیا تازه شوي نړۍ وال فشار څخه وروسته مخې ته راغی.

د وري د میاشتې په لومړیو کې، چې اروپایي اتحادیې، برتانیا، کاناډا او متحده ایالاتو د سینکیانګ له امله په چین باندې بندیزونه ولګول، د دغه هېواد د بهرنیو چارو وزارت ویاندې هوا چونیینګ دومره وړاندې لاړه چې ویې ویل د متحده ایالاتو مرکزي استخباراتي ادارې (سي آی ای) مرسته کړې چې د سینکیانګ په هکله د تبلیغاتو تنور ګرم کړي او په دې توګه چین بې ثباته کړي.

ترکیې د سې شنبې په ورځ /د وري ۱۷مه/ وروسته له هغه د چین سفیر احضار کړ چې ادارې یې په ټولنیزو رسنیو د دوو جګپوړو ترکي سیاستوالو له خوا د مسلمانانو پر ضد د بیجینګ په ځپونکې تګلاره باندې انتقادونه وغندل.

په عین ورځ د چین یوې محکمې په دوو پخوانیو اویغور حکومتي چارواکو باندې د «بېلتون غوښتونکیو فعالیتونو» له امله د اعدام حکم صادر کړ.

دغه مخالفت د پاپ فرهنګ ته هم نفوذ کړی،‌ او په دې لړ کې یوې سندرې چې د وري په میاشت کې خپره شوه د دې سیمې د مالوچو په هکله «د غربي استعمارګرانو» له خوا «دروغ» وغندل. دا په داسې حال کې ده چې د سي جي ټي اېن دولتي تلوېزیون په پام کې لري چې د هغې نا ارامۍ په هکله چې د بیجینګ د ځپلو سبب شوه یو مستند نندارې ته وړاندې کړي.‌