د روسیې د اجیر ګروپ پانګوال د جرمونو له مسؤلیت څخه په ځان خلاصولو کې پاتې راغی

لوګزامبورګ -- په داسې حال کې چې د نړۍ په بېلابېلو برخو کې په ظلمونو کې د روسي اجیرانو د ښکېلتیا ثابتوونکي شواهد لیدل کیږي، د واګنر ګروپ تمویلوونکي یوه وروستۍ ناکامه هڅه وکړه چې ځان له دغو تورونو څخه ډډې ته کړي.

ییوګیني پریګوژین چې د روسیې د ولسمشر ولادیمیر پوتین یو نږدې ملګری دی، په اروپایي اتحادیه کې د خپلو شتمنیو د کنګل کېدلو، او په لیبیا کې د واګنر ګروپ د جنګیالیو د توظیف له امله د وېزو د ورکړې په تور لست کې د اچول کېدلو په لړ کې د ۱۳۹۹ کال یوه پریکړه ننګولې وه.

خو تېره چارشنبه /د غبرګولي ۱۱مه/ د اروپایي اتحادیې یوې عالي محکمې د پریګوژین غوښتنه رد کړه.

د پیسو لټون

د واګنر ګروپ اجیران له ۱۳۹۷ کال راهیسې په لیبیا کې د دې لپاره جنګ کوي چې د ځواکمن جنرال خلیفه هفتر په مشرۍ د لیبیا ملي ځواک ته، چې د روسیې له خوا یې ملاتړ کیږي، روحیه ورکړي.

د لیبیا د تېلو پراخې ذخیرې او په مدیترانه سمندرګي کې د دغه هېواد ستراتیژیک موقعیت د مسکو لپاره، چې په منځني ختیځ او شمالي افریقا کې نفوذ غواړي، د پام وړ دي.

ملګري ملتونه وایي، په واګنر باندې شک دی چې په لیبیا کې تر ټولو غټ بهرنی حضور لري، په داسې حال کې چې د روسیې نور خصوصي نظامي شرکتونه هم په جنګ کې ښکېل دي.

تېره اونۍ، د اروپایي اتحادیې په عمومي محکمه کې، پریګوژین ادعا وکړه چې هغه «د واګنر ګروپ په نامه کوم بنسټ په هکله معلومات نه لري» په داسې حال کې چې اتحادیه «داسې مشخص، دقیق او ثابت شواهد لري چې د ښاغلي پریګوژین او واګنر ګروپ تر منځ پراخې نږدې اړیکې ښیي».

پریګوژین د متحده ایالاتو د فدرالي تحقیقاتي ادارې (اېف بي آی) د تعقیب لاندې کسانو په لست کې د دې له امله شامل دی «چې ادعا کیږي چې هغه په مالي برخه کې د متحدو ایالاتو د دوکه کولو په یوه توطیه کې لاس درلود».

د متحدو ایالاتو د خزانې وزارت په ۱۳۹۷ لمریز کال کې د ایورو پولیس په نامه روسي شرکت پر ضد بندیزونه لګولي وو، او ویل یې چې له یادې کمپنۍ سره قرارداد شوی وو چې په سوریه کې د پریګوزین «تر مالکیت لاندې یا د هغه له خوا کنټرولېدونکي» د تېلو میدانونه «خوندي» کړي.

همدغه کمپني په لیبیا کې فعالیتونو پورې هم تړاو لري.

پریګوژین په ۱۳۹۵ کې د متحدو ایالاتو په انتخاباتو کې د لاسوهنې له امله واشنګټن په تور لست کې اچولی وو، او اروپایي اتحادیې د وري په میاشت کې پرې په اوکراین باندې د روسیې د یرغل له امله بندیزونه ولګول.

یوه اروپایي چارواکي د وري په میاشت کې وویل، په اوکراین کې د مسکو د ځواکونو تر څنګ، تر ۲۰۰۰۰ پورې د واګنر ګروپ اجیران او همدارنګه د سوریې او لیبیا جنګیالي جنګ کوي.

د جرمني د بهرنیو استخباراتو ادارې (بي اېن ډي) د وري په میاشت کې وویل چې هغوی داسې مخابروي تماسونه کشف کړل چې ښودل یې چې له بوچا ښار څخه د روسي ځواکونو د پر شا تګ پر وخت د واګنر ګروپ غړو د ملکي اوکراینیانو په وژلو کې رول لوبولی دی.

مرګونی تاریخچه

واګنر په لومړي ځل په ۱۳۹۳ کې په اوکراین کې سر راپورته کړ. له هغه وخت راهیسې، د هغه اجیران د سوریې، موزمبیق، سوډان، وینزویلا، لیبیا، د مرکزي افریقا جمهوریت (سي ای آر)، مالي او چاد په ګډون، په ګرده نړۍ کې په جنګونو کې ښکېل دي.

استخدام شویو وسله والو د اوکراین، مالي، لیبیا او سوریې په ګډون تقریبا په هره جنګي سیمه کې چې هغوی په کې توظیف شوي دي، په جنګي جرمونو تورن شوي دي.

د بشري حقونو د څار ادارې د غبرګولي په ۱۰مه وویل، «له لیبیایي ادارو او د ماین پاکۍ موسساتو څخه ترلاسه شوي نوي معلومات ښیي چې واګنر ګروپ په ۱۳۹۸ - ۱۳۹۹ کې په لیبیا کې ممنوع ځمکني ماینونه او غولوونکي وژونکي دامونه استعمال کړي دي.»

د بشري حقونو د څار ادارې وویل، «پرسونل ضد ماینونه، چې داسې جوړ شوي چې د یوه شخص په حضور، نزدیکت یا تماس سره چوي، له نړۍ وال بشري قانون څخه سرغړونه ده ځکه دغه ماینونه نشي کولی چې د ملکيانو او جنګیالیو تر منځ توپير وکړي.»

د بشري حقونو د څار ادارې د منځني ختیځ او شمالي افریقا د څانګو رییسې لما فقیه وویل، «واګنر ګروپ د طرابلس په اطرافو کې د ماینونو او غولوونکیو دامونو په خپرولو سره دا مرګونی خطر زیات کړی او د خلکو لپاره یې دا خطرناکه کړې چې خپلو کورونو ته ستانه شي.»

د بشري حقونو د څار ادارې د غوایي په ۱۳مه راپور ورکړ چې واګنر ګروپ د مرکزي افریقا جمهوریت کې «له ۱۳۹۸ راهیسې ملکي خلک بدون له محکمې اعدام کړي، شکنجه کړي او وهلي دي.»

د وري په میاشت کې، د ملګرو ملتونو د بشري حقونو عالي کمېشنرې مېشل بچلېټ د مرکزي افریقا جمهوریت کې د ملکي خلکو پر ضد د وژنو او جنسي تاوتریخوالي په ګډون چې د یاغي ډلو او همدارنګه د پوځ او د هغوی د روسي متحدینو له خوا ترسره شوي ول «له بشري حقونو څخه جدي سرغړونې» وغندلې.

په مالي کې، چې د واګنر ګروپ اجیران په کې د ولسمشرۍ ماڼۍ ساتنه کوي، په مورا کې د کب په میاشت کې شویو عملیاتو چې په سلګونو په کې مړه شول، جنجالونه راپورته کړي دي.

د مالي پوځ او عیني شاهدانو چې رسنیو او د بشري حقونو د څار ادارې ورسره مرکې کړي دي، دغه عملیات د ملکي خلکو د ډله ییزې وژنې عملیات بللي، چې د مالي عسکرو او بهرنیو جنګیالیو چې باور کیږي روسان ول، په کې جنسي تېري او لوټنې ترسره کړي دي.

د درواغو لاره

د متحدو ایالاتو د بهرنیو چارو وزارت د غبرګولي په ۳مه په یوه اعلامیه کې وویل، مسکو په مالي کې د غلطو معلوماتو د خپرولو کمپاین ته زور ورکړ څو د واګنر ګروپ له خوا ترسره شویو «ظلمونو» څخه د خلکو پام په بله واړوي.

وزارت وویل، واګنر او نورې ادارې چې له پریګوژین سره تړاو لري د روسیې په ګټه «د ناسمو معلوماتو له لارې له کړکېچن وضعیت څخه ګټه پورته کوي.»

هغوی وویل، «د روسیې له خوا د غلطو معلوماتو د خپرولو پراختیا او په افریقا کې له واګنر ګروپ څخه استفادې د دروغو او له بشري حقونو څخه د سرغړونې یوه لیکه اېستلې ده.»

د بهرنیو چارو وزارت وویل، «د هغو زیاتېدونکیو راپورونو په ترڅ کې چې واګنر ګروپ له ۱۴۰۰ کال راهیسې مالي ته له رسېدلو راهیسې هلته ظلمونه ترسره کړي، د روسیې د غلطو تبلیغاتو او پروپاګند ایکوسیستم د خلکو د پام اړولو او له مسؤلیت څخه د غاړې غړولو لپاره غلطو نظریاتو ته وده ورکوي.»

په اوکراین او سوریه کې د روسیې ښکېلتیا د لیبیا، مرکزي افریقا جمهوریت، مالي او نورو لپاره یو مثال ده.‌

کریملین له کالونو راهیسې د ولسمشر بشار الاسد د ملاتړ په لړ کې د سوریې جګړې ته جنګیالي او پیسې ورلېږي او غواړي چې په دې توګه خپل جیو پولیټیکي نفوذ زیات کړي.

د روسیې خصوصي نظامي شرکتونه په وروستیو کالونو کې سوریې ته په دومره لویه کچه ورغلي چې د سوریې د اردو رول یې کمزوری کړی دی.

د ۱۳۹۸ د وږي د میاشتې په یوه راپور کې، د سوریې د بشري حقونو شبکې په کریملین باندې تور ولګاوه چې له ۱۳۹۴ راهیسې یې په سوریه کې په خپلو پوځي عملیاتو کې «په سلګونو جنکي جرمونه» ترسره کړي دي.

د ۱۳۹۹ د کب په ۲۵مه، د فرانسې، سوریې او روسیې د بشري حقونو درې ګروپونو په مسکو کې د واګنر ګروپ پر ضد په ۱۳۹۶ کې د یوه سوریایي سړي د سر پرې کولو او د داسې سرغړونو له امله چې هغوی باور لري چې د «جنګي جنایتونو» په کچه ول، یو مهم حقوقي شکایت ثبت کړ.‌

د واګنر کیسه

یوه پخواني روسي عسکر او د واګنر جنګیالي چې په ختیځ اوکراین کې او بیا په سوریه کې توظیف شوی وو، او هلته سخت ټپي شو، د واګنر بې رحمانه فعالیتونه تایید کړل.

مرات ګبیدولین چې ۵۵ کاله عمر لري د غوایي په ۲۱مه له ای اېف پي سره په یوه مرکه کې وویل، روسیه له اجیرانو څخه «په داسې طریقه کار اخلي چې له ټولو اخلاقي نورمونو او ارزښتونو سره ټکر لري».

د روسیې د بهرنیو چارو وزیر سرګی لاوروف تېره میاشت د کریملین رسمي موقف بیا تکرار کړ چې واګنر د مالي او لیبیا په څېر هېوادونو کې موجود دی او حضور یې «تجارتي بڼه» لري.‌

پوتین واګنر د یوه «خصوصي تجارتي ګروپ» په توګه یاد کړی دی.

د دې راپورونو په ځواب کې چې واګنر په سوډان کې د سرو زرو یو کان چلوي، پریګوژین هلته د دغه ګروپ له حضور څخه چورلټ انکار وکړ.

هغه په یوه اوږده لیکلي ځواب کې چې نیویارک ټایمز د غبرګولي په ۱۵مه خپور کړ، وویل، «ما، بدبختانه، هېڅکله هم د سرو زرو د را اېستلو کمپنۍ نه دي لرلي.»

هغه وویل، «او زه یو روسی نظامي سړی نه یم.»

هغه زیاته کړه، «د واګنر کیسه یواځې یوه کیسه ده.»

ګبیدولین دا خبره بې ځایه وبلله چې واګنر له دولت سره اړیکې نه لري.

هغه وویل، «خصوصي افراد یواځې هغه وخت داسې وسلې لرلی شي چې له دولتي مقاماتو څخه اجازه ولري. دا کار هسې نه کیږي.»