استخراج معدن مس توسط چینایی ها شهر باستانی را در نزدیکی کابل با تهدید رو برو می کند

مس عینک -- شهر باستانی دوران بودایی که در قله های بزرگ نزدیک کابل تراشیده شده است در خطر از بین رفتن دایمی قرار داشته و کانسرسیوم چینایی با استخراج یکی از بزرگترین معادن مس جهان در حال فرو بردن آن است.

به نظر می رسد که معدن مس عینک که در ساحۀ الحاق فرهنگ های یونانی و هندی قرار دارد از ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ سال قدامت داشته باشد و زمانی یک شهر بزرگ بود که به هدف استخراج و تجارت مس عینک بنا شده بود.

در این جا باستان شناسان صدها مجسمه، نقاشی های دیواری، سرامیک، سکه ها و نسخه های خطی را در کنار عبادتگاه های بودایان، معبدها، قلعه ها و ساختمان های اداری کشف نموده اند.

باستین واروتسیکوس یک باستان شناسی شرکت فرانسوی آیکونیم که برای دیجتل سازی این شهر آثار آن تلاش می کند به ای اف پی گفت، مس عینک «یکی از زیباترین مکان های باستانی» در جهان است.

آثار کشف شده عمدتا مربوط به قرن دوم تا نهم بعد از میلاد هستند، اما ظروف خاکی و سفالی نیز در این مکان کشف گردیده اند که قدمت آن به عصر برنج باز می گردد.

دفن کردن تاریخ

مس عینک از نظر بزرگی و اهمیت با شهر پمپی ایتالیا و میچو پیچوی کشور پیرو مقایسه گردیده که خرابه های آن به مساحت ۱۰۰۰ هکتار زمین بر روی یک قلۀ بزرگ قرار دارند.

چین در سال ۱۳۸۶ با توجه به نیاز شدید اش به مس، یک قرار داد ۳۰ سالۀ استخراج سنگ معدن را به ارزش ۳ میلیارد دالر امریکایی توسط شرکت بزرگ معدنی میتالورجیکال گروپ کارپوریشن که در رأس یک کنسرسیوم دولتی قرار داشت به امضا رسانید. این کانسرسیوم در حال حاضر ایم جی ای ایم نامیده می شود.

با وجود اینکه نا امنی و اختلافات موجود بین کابل و بیجینگ بر سر مسایل مالی قرار داد باعث تاخیر در این پروژه گردید، اما اکنون این پروژه یک بار دیگر در اولویت دو طرف قرار گرفته و مذاکرات در مورد چگونگی به پیش بردن آن جریان دارد.

این ترس وجود دارد که این مکان که زمانی یکی از ثروتمند ترین مراکز تجاری در جادۀ ابریشم محسوب می شد، اکنون بر اثر غفلت از بین برود.

واروتسیکوس گفت، در نیمه سال ۱۳۸۹ این پروژه «یکی از بزرگترین پروژه های باستانی در جهان» بود.

ایم جی ای ایم در ابتدا آغاز کار عملی این پروژه را مدت سه سال به تعلیق انداخت تا به باستان شناسان اجازه دهد تا ساحه ای را تحت مطالعه قرار دهند که به گونۀ مستقیم در نتیجۀ استخراج معدن در معرض خطر قرار داشت.

این دوره به صورت تصادفی طولانی شد زیرا وضعیت امنیتی مانع ساختن زیربناهای پلان شده توسط چینایی ها شد.

در نتیجهٔ آن هزاران آثار کشف گردیدند. شماری از این آثار به موزیم کابل و شماری دیگری در همان نزدیکی نگهداری می شدند. اما اکثریت آثار باقیمانده خیلی بزرگ و یا در خطر شکسته شدن هستند که امکان انتقال آن وجود نداشته و فکر می شود که در خطر از بین رفتن قرار دارند.

چینایی ها به جای استخراج از زیر زمین، کندن کاری باز معادن را می پسندند که در صورت جلو رفتن، باعث گشاده شدن کوه مس گردیده و باعث دفن شدن تمامی آثار تاریخی خواهد شد.

عواقب محیط زیستی

این پروژۀ استخراج از سوی چینایان باعث ایجاد نگرانی ها در مورد عواقب محیط زیستی آن گردیده است، زیرا استخراج مس باعث آلودگی می گردد به مقدار زیاد آب ضرورت دارد، و این در حالیست که لوگر از قبل یک منطقۀ خشک و حاره است.

اما به نظر می رسد که هدف دستیابی به پول، پروژۀ استخراج معدن را به جلو حرکت خواهد داد.

معدن مس عینک سالانه ظرفیت تولید مس به ارزش بیش از ۳۰۰ میلیون دالر امریکایی را که حدود ۶۰٪ از مجموع بودجۀ حکومت افغان را تشکیل می دهد دارد، همچنان پلانهایی روی دست است تا به روند استخراج سرعت ببخشند.

نظر به گزارش ها ۸۰٪ مذاکرات در مورد این قرار داد که شامل ساختن یک نیروگاه برق برای تامین برق معدن و کابل و ساختن یک خط راه آهن به پاکستان می شود پایان یافته است و تنها نقاط تخنیکی باقی مانده اند که باید حل و فصل شوند.

در حال حاضر، تاخیر در تطبیق این پروژه یک راه نجات را در مقابل باستان شان باز کرده است.

با توجه به اینکه در این ساحه کاری جریان ندارد، واروتسیکوس امیدوار است که بتواند قبل از آغاز عملیات استخراج معدن، کار حفاری باستانی دوباره آغاز گردد.

وی گفت، اما حتی اجرای این کار هم به همکاری و بودجۀ بین المللی وابسته است.

احتیاط لازم است

افغانستان بر روی منابع عظیم معدنی مس، آهن، المونیم، لیتیم و فلزات کم یافت خاکی قرار دارد که ارزش آن به گونۀ تخمینی بیشتر از یک تریلیون دالر امریکایی می شود.

عبدالغفور نورزی یک فعال جامعه مدنی در شهر هرات در ماه قوس گذشته گفت، چین از سال ها بدینسو به معادن کم یافت افغانستان چشم دوخته است و با توجه به نفع بزرگ حاصله از آن، منتظر فرصت مناسب است تا به آنها دست یابد.

یک تجار چینایی در ماه عقرب گذشته در سفر خود به ولایت هرات علاقۀ خود را در سرمایه گذاری در بخش بسته بندی و فروش زعفران افغانستان ابراز کرد.

به گزارش گلوبل تایمز کمی بعد از آن تعدادی از سرمایه گذاران چینایی برای بررسی سرمایه گذاری در ذخایر لیتیم این کشور وارد افغانستان شدند.

تلاش‌های شرکت‌های چینی برای سرمایه ‌گذاری در بخش معادن افغانستان از ماه اسد گذشته تاکنون، سوال ‌هایی را در بین افغان‌ها ایجاد کرده است.

سید کبیر حسینی یک اقتصاد دان از شهر هرات نیز در ماه قوس گذشته گفت، جهت جلوگیری از غارت شدن منابع طبیعی افغانستان ضرور است تا در هنگام عقد قرار داد با شرکت های معدنی چینایی احتیاط صورت گیرد.

وی گفت، «شرکت های چینایی تا زمانی در افغانستان سرمایه گذاری نخواهند کرد که فایدۀ بزرگی را از آن نه بینند. قرار دادها با این شرکت باید به گونۀ تنظیم شود که از هرگونه ضرر افغانستان جلوگیری صورت گیرد.»

حسینی با افزودن اینکه معادن فلزات خاکی کم یافت و فلزات گرانبها نه باید به قیمت ارزان در اختیار شرکت های چینایی قرار گیرند خاطر نشان ساخت که تمرکز منحصر به فرد چین بر این معادن نشان دهندۀ نیات شوم این کشور است.‌