محیط زیست

پروژه استخراج معادن چین در افغانستان ناظران آسیای مرکزی را نگران ساخته است

گزارش از رستم تیمیروف

کارگران افغان در سال ۱۳۹۵ در یک ذخیره تیل در حومه کابل بوشکه ها را از تانکرهای تیل پر می کنند. [وکیل کوهسار/ ای اف پی]

کارگران افغان در سال ۱۳۹۵ در یک ذخیره تیل در حومه کابل بوشکه ها را از تانکرهای تیل پر می کنند. [وکیل کوهسار/ ای اف پی]

تاشکند -- قرارداد چین برای استخراج نفت و گاز مرتبط در حوزهء رودخانه آمودریا در افغانستان باعث نگرانی ناظران در آسیای مرکزی شده است.

مقامات کابل و شرکت نفت و گاز آسیای مرکزی سینکیانگ (سی ای پی ای آی سی) به تاریخ ۱۵ جدی قراردادی را برای استخراج نفت از منطقه ای به وسعت ۴۵۰۰ کیلومتر مربع (۱۷۳۷ مایل مربع) در ولایات شمالی سرپل، جوزجان و فاریاب امضا کردند.

در این قرارداد ۲۵ ساله همچنین ایجاد یک تصفیه خانه نفت در افغانستان پیش بینی شده است.

جوزجان با ازبکستان و ترکمنستان، و فاریاب با ترکمنستان هم مرز است.

پولیس سرحدی ازبکستان در فصل خزان سال ۱۳۹۴ در رودخانه آمودریا، که مرز ازبکستان و افغانستان را مشخص می کند، گزمه می کنند. [ماکسیم ینی سییوف]

پولیس سرحدی ازبکستان در فصل خزان سال ۱۳۹۴ در رودخانه آمودریا، که مرز ازبکستان و افغانستان را مشخص می کند، گزمه می کنند. [ماکسیم ینی سییوف]

تخمین زده می شود که حدود ۸۷ میلیون بشکه نفت خام در حوزه آمودریا وجود داشته باشد.

انتظار می رود این سرمایه گذاری برای ۳۰۰۰ شغل ایجاد کند و بیش از ۵۴۰ میلیون دالر در طول سه سال اول اکتشافی پروژه سرمایه گذاری شود.

افغانستان ۲۰٪ از سهام این سرمایه گذاری جدید را در اختیار خواهد داشت و در ابتدا ۱۵٪ از سود آن را دریافت خواهد کرد. بر اساس این قرارداد، سهم افغانستان می تواند به ۷۵٪ برسد.

وانگ یو، سفیر چین در افغانستان در مراسم امضا گفت، دو کشور «باید با یکدیگر کار کنند و همکاری نزدیک داشته باشند تا پروژه را به یک الگوی موفق همکاری چین و افغانستان تبدیل کنند، و به این ترتیب به سرمایه گذاران خارجی بیشتر اعتماد بدهند تا تجارت خود را در افغانستان توسعه دهند.»

وی گفت،‌ «چین و افغانستان با کوه و آب به هم مرتبط هستند و سرنوشت یکسانی دارند.»

با وجود اینکه چین تنها ۷۶ کیلومتر سرحد مشترک دارد، از مدت ها پیش به افغانستان به عنوان منبع مواد معدنی کلیدی نگاه می کرد.

افغانستان علاوه بر نفت و گاز دارای ذخایر عظیم سنگ آهن، مس، لیتیوم، نیوبیم، کوبالت، طلا و مولیبدن است.

شرکت مادر سی ای پی ای آی سی، شرکت دولتی چین ملی نفت چین (سی ان پی سی)، قراردادی را برای همان پروژه های آمودریا در سال ۱۳۸۰ امضا کرد، اما سال ها بعد به دلیل تاخیرها و عدم پیشرفت، این قرارداد لغو شد.

مشکل چیست؟

تحلیلگران آسیای میانه به کاروانسرای گفتند که استخراج نفت و گاز مرتبط در حوزه آمودریا بدون رعایت استانداردهای زیست محیطی می تواند به طور جدی به همسایگان شمال افغانستان آسیب برساند.

به گفته علیشیر الهاموف، مدیر موسسهء مستقر در لندن، مرکز آسیای دولجنس، این قرارداد احیای ظاهری قرارداد ۱۳۸۰ است.

او به کاروانسرای گفت، از یک سو، جاه طلبی کسانی که در افغانستان می خواهند «استقلال انرژی کشور را به حداکثر برسانند، قابل درک و کاملاً مشروع است.»

الهاموف گفت، «اما از سوی دیگر، شما باید منافع همسایگان خود را از نظر ایمنی محیط زیست در نظر بگیرید، به خصوص اگر در نظر داشته باشید که آمودریا یکی از دو شریان اصلی است که آب کل منطقه را تامین می کند.»

او گفت، باید یک ارزیابی مشترک دوجانبه یا چندجانبه در مورد اینکه چگونه هر ابتکار اقتصادی در حوزه آمودریا می تواند بر تامین آب کشورهای منطقه تأثیر بگذارد، وجود داشته باشد.

وی خاطرنشان کرد که سرمایه گذاری های قبلی، مانند صنعت پنبه ازبکستان، در گذشته موفق به انجام این کار نشدند.

او گفت، «در نتیجه، ما دیدیم که دریای آرال تقریبا بطور مکمل تبخیر و مسیر پایین آمو دریا با انباشته های حشره کش‌ها و نمک‌ها از مزارع پنبه آلوده شده است.»

او گفت که زمان آن فرا رسیده است که همه کشورهای مربوطه با هم متحد شوند تا یک ارزیابی زیست محیطی مشترک با روحیه همسایگی انجام دهند و افزود که تحلیلگران باید توافقنامه بین چین و افغانستان را از نظر حقوق بین الملل ارزیابی کنند.

او گفت، «اما یک چیز بدیهی است [...] اکنون چین در تلاش است تا به شریک اصلی کابل، حداقل در جبهه اقتصادی تبدیل شود.»

بسیاری از تحلیلگران همچنین می گویند که چین در تلاش است تا افغانستان را از نظر اقتصادی و سیاسی به بیجینگ وابسته کند تا بتواند از ذخایر معدنی کشور مانند بسیاری از کشورهای دیگر در سراسر جهان بهره برداری کند.

چین اهمیتی نمی دهد

جاولون ژورایف، اقتصاددان ساکن تاشکند، خاطرنشان کرد که رژیم چین عملگرا است.

او به کاروانسرای گفت، «آنها هیچ اصولی جز تضمین امنیت اقتصادی خود ندارند، و این شامل امنیت انرژی نیز می شود. چین، به عنوان یک سرمایه گذار، چندان اهمیتی نمی دهد که وضعیت حقوق بشر در کشور شما کجاست یا قوانین حفاظت از محیط زیست وجود دارد.»

او گفت، «آنها هر جا که لازم باشد به مقامات رشوه می دهند. هر چیزی تا زمانی که سرمایه گذاری خود را تضمین کنند.»

ژورایف گفت، از این نظر، پروژه نفت برای مردم محلی خوب نخواهد بود.

وادیم سوکولوف، مدیر ادارهء صندوق بین‌المللی نجات دریای آرال (آی اف ای اس) مستقر در تاشکند، گفت، بر اساس قوانین بین‌المللی آب، یک کشور ملزم نیست هنگام برداشت آب در قلمرو خود از آب‌های فرامرزی، موافقت دیگران را تضمین کند.

او به کاروانسرای گفت، «کافی است به همسایگان خود اطلاع دهید. البته این موضوع بر ایکولوژی حوزهء آمودریا تأثیر می گذارد، اما تا چه حد هنوز یک سوال باز است.»

نگارا خیدایتوواف، سیاستمدار ازبک مقیم ایالات متحده، گفت که این پروژه بر محیط زیست کشورهای همسایه مانند ازبکستان و تاجیکستان که اکثریت جمعیت آنها در کشاورزی کار می کنند، آسیب خواهد رساند.

خیدایتووا گفت، «در دهه آینده، خشکسالی تهدیدی برای این کشورها است و آنها مطمئناً به این فکر خواهند کرد که از توسعه این مناطق نفت خیز چه آسیبی متحمل خواهند شد، اما چین نمی تواند به این موضوع اهمیتی دهد.»

او گفت، «این پروژه بیش از یک قمار است. هیچ فایدهء اقتصادی ندارد، اما چین ظاهراً فکر می کند که مهم است که پرچم خود را در افغانستان نصب کند.»

آیا شما این مقاله را می پسندید؟

9 دیدگاه

شیوه نامۀ بیان دیدگاه ها * نشان دهندۀ فیلد اجباری است 1500 / 1500

این یک واقعیت است که معادن افغانستان از استخراج باز مانده است. و دلیل آن اینست که ما برای منافع غرب به اتحاد شوروی درګیر جنګ شدیم. در حالیکه غرب بعد از خروج نیروهای اتحاد شوروی ما و کشور ما را تنها ګذاشت. خوب به یاد دارم که بیوه ها و یتیم های افغان بدون کدام عاید زندګی می کردند و ګدایی می کردند. شهر کابل از سوی ګروه های جنګی که توسط استخبارات پاکستان ساخته شده بودند به مخروبه تبدیل شد. در شهرهای دیګر سیستم حکومتی از بین رفت و مردم در قرون وسطی زندګی می کردند. به هر حال، در زمان حاکمیت اشرف غنی که از ته دل می خواست افغانستان را دوباره آباد کند، جنګسالاران از سوی ایران، پاکستان و کشورهای غربی حمایه می شدند و نمی ګذاشتند که آنها از سوی حکومت غنی مهار شوند. به هر حال، حکومت فعلی باید اولتر از همه شرایط جامعه بین المللی را پوره کند تا آنها حکومت افغانستان را به رسمیت بشناسند و سپس دست به بسته کردن قراردادهای استخراج معادن بزند. و در غیر هر آنچه با پاکستان، چین، ایران یا روسیه و دیګر و دیګر قرارداد می کند، غیرقانونی است بخاطریکه حکومت فعلی افغانستان نه مشروعیت ملی دارد و نه هم بین المللی.

پاسخ

مرګ بر چین کثیف و پاکستان منافق که در امور افغانستان مداخله می کنند و معادن افغانستان را غارت می کنند. با وجود آنکه چین و پاکستان معادن افغانستان را به طور غیرقانونی می برند، اما با حکومت طالبان نیز صادق نیستند. دلیل آن اینست که اګر واقعا آنها صادق می بودند، باید حکومت طالبان را به رسمیت می شناختند. چیزیکه چین و پاکستان فعلا در افغانستان می کنند، منفعت آن فقط و فقط به چین و پاکستان می رود و بس. به نظر من، به این ترتیب چین می خواهد که سیستم یک سرک یک کمربند خود را به افغانستان بیاورد اما ما حیران هستیم که چین به دیګر کشورها چه فایده خواهد رساند؟ هیچ. بخاطریکه تا به حال با افغانها هیچ کمک مالی نه کرده است. ما خواهان آن هستیم که پروژه ون رود ون بیلت چین در بلوچستان پاکستان توقف داده شود. برای این منظور، بهتر است که با ګروه های مسلح بلوچ کمک مالی و تسلیحاتی صورت بګیرد و همچنان یک چینل تلویزیونی و یک چینل رادیوی بلوچی در چوکات رادیو ازادی و رادیو صدای امریکا فراهم شود تا صدای بلوچ ها به جهان برسد.

پاسخ

با استفاده از نبود یک حکومت مشروع و قانونی در افغانستان، چین و پاکستان به بسیار جرأت در حال تاراج و غارت معادن افغانستان هستند. این معادن سرمایه ملی افغانستان است و افغانها در مقابل نسل های بعدی مسؤلیت دارند تا از این معادن محافظت کنند اما طوریکه دیده میشود طالبان این معادن را میراث خود فکر می کنند و به هر کس که دل شان بخواهد آنرا به قرارداد می دهند. در همین حال طالبان هر روز از استخراج معادن ګپ می زنند اما نه به مردم کمک می کنند، نه به معلمین و داکترها معاش می دهند ونه هم کارهای انکشافی را انجام می دهند. پس پول استخراج این معادن چه میشود؟ واضح است که دزدی می شود. مردم افغانستان باید اجازه ندهند که چین و پاکستان معادن ما را غارت کنند در غیر آن این آخرین امید افغانها نیز از دست خواهد رفت.

پاسخ

استخراج معادن توسط چین در افغانستان نه تنها ناظران آسیای میانه را نگران کرده است، بلکه بسیاری از هموطنان ما از امضای قرارداد استخراج معادن با چین توسط طالبان نگران هستند و معتقدند که چنین اقدامات نادرست طالبان باعث نابودی ثروت ملی کشور می شود. مردم افغانستان می گویند که این گروه هیچ مشروعیت داخلی و بین المللی ندارد، نمی تواند نماینده افغانستان باشد و صلاحیت تصمیم گیری در مورد سرمایه های ملی کشور را ندارد. کارشناسان (افراد با تجربه در این زمینه) حوزه معادن معتقدند که طالبان در ۲۰ سال گذشته به طور گسترده به استخراج و قاچاق مواد معدنی پرداخته اند و هنوز هم می خواهند با توافقات ضعیف و نامشروع به استخراج معادن بدون حساب و کتابداری ادامه دهند و فرصت را فراهم کنند. منابع معدنی را به طور گسترده به حامیان محلی خود بفروشند و جیب های خود را پر کنند. بسیاری از شهروندان در صفحات شبکه های اجتماعی نوشته اند که «درآمدهای غیرمنتظره این قراردادها به هیچ وجه نمی تواند خلأهای اقتصادی افغانستان را پر کند». این تلاش‌های طالبان تنها برای برآوردن نیازهای خودشان انجام می‌شود. آنها معتقدند که امضای قرارداد با شرکت های چینی عواقب خطرناکی برای افغانستان دارد و این کشور از نظر استخراج معادن در تمام کشورهای آفریقایی کمترین فایده را به دست کشورهای میزبان می دهد.

پاسخ

استخراج معادن در افغانستان همواره یک چالش و نگرانی جدی بوده است. دولت گذشته به دلیل عدم شفافیت در توافقات، ناامنی گسترده، عدم تمایل شرکت های معتبر بین المللی به دلیل فساد اداری و مالی و نبود نمایندگان کارشناس، نتوانست قدم های عملی و قاطع در این زمینه بردارد. طالبان اخیرا اولین و مهم ترین قرارداد استخراج نفت در حوزه رودخانه آمو را با شرکت/شرکت های چینی به مدت ۲۵ سال امضا کردند. در عین حال برخی از شهروندان و کارشناسان، معادن کشور را تنها ثروت ملی می دانند. آنها اصرار دارند که هیچ شرکت یا کشوری حق امضای قرارداد با یک رژیم غیرقانونی، بی کفایت و غیرمسئول را ندارد. طالبان اولین و مهم ترین قرارداد استخراج نفت را با چین امضا کردند. در مقابل، برخی از کارشناسان دولت چین را به همکاری با طالبان در سرنگونی نظام جمهوری متهم کرده و می گویند که این کشور از ضعف دولت فعلی سوء استفاده می کند و معادن را با قیمت پایین به دست می آورد. به گفته آنها، چین اگرچه طالبان را به رسمیت نمی شناسد، اما با این گروه موافق است و حسن همجواری و شهرت بین المللی آن را در نظر نمی گیرد. برخی از شخصیت های سیاسی، مردم افغانستان و مقامات دولتی پیشین می گویند که طالبان مشروعیت داخلی و بین المللی ندارند، بنابراین حق تصمیم گیری در مورد سرمایه های ملی افغانستان را ندارند و همچنین چین هم برخلاف قوانین بین المللی و وعده های حسن همجواری عمل نکند تا باعث ناامیدی و حساسیت مردم شود و بحران کنونی در افغانستان را عمیق تر کند. معادن متعلق به گروه/فرد خاصی نیستند. آنها یک سرمایه ملی هستند.

پاسخ

کشورهای آسیای مرکزی حق تصمیم گیری در مورد کار جاری در افغانستان را ندارند. این مسائل داخلی افغان هاست که چگونه و چه زمانی معادن خود را استخراج کنند. آیا تا به حال از تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان و دیگران پرسیده ایم که چگونه در کشورهایشان امور زراعتی، تعلیمی، تحصیلی و معدنی خود را انجام می دهند؟ آیا همه این کشورها از آب رودخانه آمو نمی نوشند؟ البته این سوال درست است که چرا قرارداد استخراج این معادن با چین یا پاکستان بسته شده است؟ چین و پاکستان دوستان کشور ما نیستند. پاکستان پنج دهه است که مردم ما را بطور مستقیم و غیرمستقیم می کشد. چین در پنج دهه جنگ ما هنوز ده میلیون دالر به مردم ما کمک نکرده است. و اگر اینطور باشد، پس چین حق ندارد در کشور ما هر کجا که دوست دارند کار کند. تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان از جمله کشورهایی بودند که سربازان خود را به ارتش اتحاد جماهیر شوروی فرستادند تا سرزمین ما را ویران کنند و مردم ما را بکشند. دیگران باید آرام باشند و در کشور ما دخالت نکنند.

پاسخ

خلاصه اینکه امریکا ده برابر نسبت به چین برای افغان ها بهتر است. زیرا امریکا در انکشاف افغانستان با افغان ها کمک کرده، فعلا هم می کند و توانایی و ظرفیت آن را دارد که در آینده هم کمک بکند. به نظر شما چین با ما چه کمک کرده است؟ تاکنون ما هیچ کمکی از سوی چین ندیده ایم. اینکه آمریکا خیلی دور است و نمی ‌تواند مستقیماً در افغانستان سرمایه‌گذاری کند، یکی از راه‌ها این است که جوانان افغان را ببرند، در پوهنتون های آمریکا آموزش دهند و سپس ماشین‌آلاتی به آن‌ها بدهند تا افغان‌ها خودشان بتوانند معادن افغانستان را استخراج کنند. شاید احمقانه به نظر بیایم، که چرا آمریکا باید این کار را بکند؟ آمریکا با صدها میلیون دالری که به افغانستان کمک می کند می تواند این کار را انجام دهد. زنده باد دوستی افغانستان و امریکا. مرگ بر چین و ایران و پاکستان

پاسخ

نگرانی کشورهای آسیای مرکزی بسیار بی اساس و احمقانه است. ای کاش آنها نگران فقر افغان ها بودند. افغان ها از هر کسی که برای بهبود زندگی آنها تلاش می کند استقبال می کند. اگر هر کشوری در دنیا بیاید و به افغان ها در استخراج معادن کمک کند، افغان ها از آن استقبال خواهند کرد. در طول ۴۰ سالی که جنگ در افغانستان جریان داشت، هرگز نشنیده بودم که کشورهای آسیای میانه ابراز نگرانی کرده باشند. من می گویم بیایید و در افغانستان کار بکنید تا افغان ها نفع آن را ببینند و شما هم فواید خود را بدست خواهید آورد. به این ترتیب افغانستان پيشرفت خواهد کرد و جنگ در همسایگی شما پایان خواهد یافت. اما نه، آسیای مرکزی چنین کاری نکرد، بلکه از افغانستان به عنوان مارکیت فروش اموال خود استفاده کرد - محصولات خود را آورد و در اینجا فروخت. افغان‌ها هرگز از این که همسایگانشان، به‌ ویژه ایران، پاکستان و تاجیکستان، سلاح و مهمات را برای کشتن افغان‌ها برای طرف‌های درگیر در افغانستان فرستاده‌اند، شکایت نکردند. افغان ها از همه کشورهای جهان می خواهند که بیایند و در افغانستان سرمایه گذاری کنند و منافع خود را در نظر بگیرند و برای افغان ها نیز سود برسانند. افغانستان ملک افغان هاست نه بازار فروش لوازم آسیای میانه یا هر کشور دیگری. اگر آسیا و اروپا و آمریکا... نمی خواهند آتش جنگ افغانستان به آنها برسد. در این صورت باید در افغانستان سرمایه گذاری کنند و آتش جنگ را خاموش کنند و خاموش کردن جنگ فقط در توسعه افغانستان است.

پاسخ

قرن ها است که معدن های مختلف افغانستان بدون استخراج مانده است . در طی سالهای اخیر معدن های افغانستان استخراج می شد اما بدون کدام تفاهم نامه با دولت افغانستان . حکومت افغانستان نمی توانست که جلوی قاچاقچیان معدن ها را بگیرد . اکثر معدن های قیمتی الماس وطلا و زمروت در ولایت بدخشان و پنجشیر بود اما حکومت افغانستان بلای این ولایت های کنترول نداشته است . همیشه معدن های قیمتی افغانستان غیر قانونی استخراج شده است و برای دولت افغانستان هیچ مفادش نرسیده تمام مفادش برای قومندان های جهادی که حاکمان محلی بودند رسیده است . در طی سالهای گذشته وفعلی هیچ کشوری حاضر نشد که معدنها افغانستان را به گونه قانونی قراداد نمایید و معدنها افغانستان را طوری قانونی استخراج کند و به کشورهای خود انتقال بدهید . دولت فعلی افغانستان را هیچ کشور جهان به رسمیت نشناخته است بالاخره دولت فعلی افغانستان مجبور شد که همراه دولتی کشور چین بدون کدام نظر داشت قاوانین بینمللی قراداد امضا کرد . آب دریا های افغانستان قرن هاست که بدون کدام قراداد به کشور های همسایه مفت روان است آما زمین های کشاورزی ما بدون آب است و هر سال از خشکسالی کشاورزان ما متضرر می‌شوند. در این سالها هیچ کشور جهان صدای این ملت بیچاره بلند نکرد که آب های این ملت چرا مفت می رود به کشورهای همسایه . و به یک قرارداد کشور چین و حکومت فعلی افغانستان کشور تاجیکستان ازبکستان ترکمنستان را لرزیش گرفته است؟

پاسخ