با گذشتن یک سال ایران هنوز هم بخاطر سقوط هواپیمای مسافربری اوکراینی هیچ کسی را دستگیر نکرده است

تقریباً یک سال پس از آنکه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران یک هواپیمای مسافربری اوکراینی را سقوط دادند که از میدان هوایی بین المللی امام خمینی تهران به کیف در حرکت بود، جمهوری اسلامی هنوز هم در رابطه با این فاجعه هیچ کسی را دستگیر نکرده است.

پرواز ۷۵۲ هواپیمای شرکت هوایی بین المللی اوکراین که از تهران به طرف کیف می رفت به تاریخ ۱۸ جدی ۱۳۹۸ با دو موشک زمین-به-هوا که از سیستم موشکی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شلیک شده بودند، سقوط کرد. تمام ۱۷۶ سرنشین آن کشته شدند.

قربانیان این سقوط شامل ۸۲ ایرانی، بیش از ۵۰ نفر ایرانی-کانادایی، ۱۱ اوکراینی و همچنان اتباع سویدن، بریتانیا، افغانستان و آلمان بودند.

این هواپیمای اوکراینی ساعاتی پس از آن سقوط کرد که تهران در یک اقدام انتقام جویی برای قتل تورنجنرال قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی،موشک ها را به سوی نیروهای امریکایی در عراق پرتاب کرد.

علی رغم اینکه ویدیوها و شواهد متعاقب نشان دادند که یک موشک زمین به هوا به این هواپیمای مسافربری اصابت کرد، تهران برای چندین روز از حمله موشکی بالای پرواز ۷۵۲ انکار می کرد.

بالاخره حسن روحانی رئیس جمهور ایران به تاریخ ۲۱ جدی حقیقت را پذیرفت و گفت که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی این هواپیما را سقوط داد.

این اعتراف -- و تظاهر یک اقدام برای مخفی کردن این موضوع -- اعتراضات چندین روزه ضد حکومتی را در ایران به وجود آورد.

ده ها هزار ایرانی تظاهرات کردند و با شعار «مرگ بر دیکتاتور» -- اشاره ای به علی خامنه ای رهبر بزرگ -- «مرگ بر دروغگوها» و دیگر شعارهای ضد رژیم، فریاد زدند.

برخی از معترضین محصل همچنان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را «بی کفایت» و «شرم مردم» خواندند.

در ماه های بعدی مقامات ایرانی با محققین بین المللی همکاری خود را متوقف کرده و اکنون از خانواده های ایرانی-کانادایی که عزیزان خود را از دست دادند و خواستار پاسخ هستند، انتقاد می کنند.

سوالات بی پاسخ

یک گزارش مستقل کانادایی که به تاریخ ۲۵ قوس منتشر شد، با اشاره خاص به اینکه چرا خدمات هوایی ایران در شب فاجعه باز مانده بود گفت، «بسیاری از جزئیات مهم این حادثه هولناک نامعلوم است».

این گزارش که توسط رالف گودیل یکی از وزیران پیشین نخست وزیر جاستین ترودو و نماینده ویژه حکومت در مورد این فاجعه نوشته شده است ادامه داد، «مسؤلیت آن بر عهده ایران است زیرا -- حد اقل تاکنون -- این کشور تحقیقات خود (مصؤنیت، جنایی یا غیره) را به یک روش کاملاً مستقل، بی طرف و شفاف انجام نداده است.»

در این گزارش آمده است، «طرف مسؤل این حادثه خودش عمدتاً مخفیانه تحقیق می کند. این امر اعتماد و یا اطمینان را ایجاد نمی کند.»

گزارش می نویسد، «در مورد یک حمله نظامی، این بدان معنی است که حکومتی که در این فاجعه دست داشته است (در این مورد ایران)، با وجود اینکه تضاد منافع آشکار به وجود می آورد و اطمینان از استقلال، بی طرفی یا مشروعیت وجود ندارد، کنترل کامل تحقیقات مصؤنیت را در دست گرفته است.»

در اواسط ماه عقرب سازمان بین المللی هوانوردی ملکی (آی سی ای او) از ایران خواست تا «تحقیقات این تصادم را سرعت دهد» و یافته های نهایی خود در مورد این سقوط را منتشر کند.

شاهین محمدی یک ژورنالست ایرانی مستقر در ایالات متحده گفت، این حادثه سؤالات زیادی را به وجود می آورد.

یک محکمه نظامی در تهران اخیراً در مورد این حادثه جلساتی را برگزار کرد تا خانواده های قربانیان در ایران را قناعت دهد که جبران خساره را بگیرند و در مورد اینکه چه اتفاق افتاده و چرا اتفاق افتاده است، از تحقیقات بگذرند.

محمدی گفت، برای تحقیقات درست لازم است که مقامات ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به محکمه بیایند و وضاحت دهند که چرا این حادثه رخ داده است، سلسله مراتب فرماندهی در کجا اشتباه کرده و چرا دریافتن حقیقت این قدر طول کشیده است -- این کاریست که این گروه برای انجام دادن آن آماده نیست.

محافظت از مقامات بلند رتبه

خبرگزاری فارس که به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی وابسته است، در آن زمان اظهار داشت كه خامنه ای كه ظاهراً سر قوماندان اعلی ای همه نیروهای مسلح است، تا سه روز پس از حادثه از حقیقت آگاه نشده بود.

یک تحلیلگر متقاعد امور نیروهای دریایی ایران به شرط ناشناس ماندن هوئتش گفت، «به روشی که این مسئله مدیریت شد یک هدف مشخص داشت: که از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و سایر مقامات در برابر انتقادات محافظت شود.»

مخفی کردن جزئیات آنچه که اتفاق افتاده است به نفع تلاش های رژیم است تا توانایی و مسلکی بودن آنها را نشان دهد.

وی افزود، «در غیر آن، آنها باید به سؤالات ناراحت کننده ای پاسخ دهند مانند اینکه در کجای سلسله مراتب فرماندهی اختلال وجود داشت، یا کدام مقام ملکی اگر بود، در این دخیل بوده است.»

یک سؤال طولانی مدت دیگر در رابطه به این موضوع این است که کارمندان سیستم موشکی چه نوع آموزشی را دریافت کرده بودند.

در تحقیقات خودی حکومت ایران آمده است که کارمندان سیستم موشکی قبل از شلیک کردن موشک ها هیچ ارتباطی با فرماندهان خود نداشتند.

بریدجنرال امیرعلی حاجی‌زاده فرمانده نیروی هوایی و فضایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به تاریخ ۲۱ جدی سال گذشته گفت، «یک اشتباه رخ داده است و من شخصاً همه مسؤلیت آن را می پذیرم. وقتی این خبر را دریافت كردم آرزو كردم كه بمیرم. هرچه در باره من تصمیم گرفته شود [به عنوان مجازات من] قبول خواهم كرد.»

در حالی که حاجی‌زاده هنوز در جایگاه خود قرار دارد، به نظر نمی رسد که وی برای خطایی که خودش اعتراف کرده بود، با هیچ عواقبی روبرو شده باشد.

وی بدون اینکه بگوید این ملاحظات چه بودند گفت، تمام نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در آن شب در حالت آماده باش قرار داشتند و «درخواست های مکرر ما برای پاکسازی هوا از هواپیماهای ملکی، به دلیل بعضی ملاحظات پذیرفته نشدند».

تأخیر عمدی

مقامات ایرانی علی رغم اینکه مسؤلیت را پذیرفتند، تحقیقات متعاقبی که کارشناسان اوکراین، کانادا و فرانسه -- جاهاییکه ریکاردر پرواز هواپیما رمزگشایی و خوانده شده بود -- انجام می دادند، عمداً به تأخیر انداخته است.

مقامات کانادایی می گویند، جمهوری اسلامی تاکنون از ریکارد ۲۵ ثانیه ای فقط ۱۹ ثانیه قبل از برخورد موشک ها به هواپیما را به اشتراک گذاشته است.

به همین ترتیب، مقامات اوکراینی می گویند که مذاکرات با ایران پیشرفت نکرده اند زیرا تا تاریخ ۴ جدی، تهران هنوز اسناد و شواهدی را که در جریان مذاکرات دو جانبه در ماه میزان با کیف توافق کرده بود، شریک نساخته است.

تسنیم خبرگزاری ایرانی به تاریخ ۲ جدی گزارش داد که مفتشین ایرانی به نمایندگان کشورهای دیگری که اتباع آنها قربانی سقوط بودند، یک گزارش تخنیکی را در مورد سقوط این هواپیما ارائه کرده اند.

اما دیمیترو کولیبا وزیر خارجه اوکراین با گفتن اینکه کیف هنوز گزارشی را دریافت نکرده است، این موضوع را تکذیب کرد.

ییفین یینین معاون وزارت خارجه اوکراین به تاریخ ۱۹ قوس گفت، ایران که با پرداختن جبران خسارات موافقت کرده بود، پیشنهاد خود را که پرداختن ۲۰۰ میلیون یورو برای جبران خسارات به اقارب کشته شدگان در سقوط هواپیما در آن شامل می شد، پس گرفته است.

به گفته وی، در مورد مقدار جبران خسارات هنوز با طرف ایرانی مذاکرات آغاز نشده است.