چینایي او روسي هکرانو د کووېډ-۱۹ واکسین د څېړنو په هکله استخباراتي جنګ ته زور ورکړی

د کروناوایرس پر ضد د یوه مؤثر واکسین د موندلو لپاره د منډو ترړو په ګرمېدلو سره، د چینایي او روسي استخباراتي ادارو د هک کولو هڅې هم زیاتې شوي دي او هڅه کوي چې له بهرنیو څېړنیزو انسټیټیوټونو او ګڼ ملتیزو کمپنیو څخه د واکسین په هکله معلومات غلا کړي.

استخباراتي معلومات ښیي، په داسې حال کې چې کووېډ-۱۹ په ګرده نړۍ کې په خپرېدلو دی -- په سلګونو زره ناروغان وژني او روغتیایي سیستمونو او اقتصادونو ته ناویلې اندازه زیانونه ور اړوي -- چینایي هکران سختې هڅې کوي چې د کروناوایرس د واکسین په هکله معلومات غلا کړي.‌

هغوی یواځې نه دي. یو لړ خبرتیاوې او راپورونه د ایران، شمالي کوریا او روسیې په ګډون په نورو هېوادونو کې هم د حکومت له خوا ملاتړ کېدونکي هکران په دې تورن کړي چې د کروناوایرس د وبا اړوند ناوړه فعالیتونه ترسره کوي. دغه فعالیتونه د غلطو معلوماتو له وړاندې کولو څخه نیولې د کارکوونکیو او پوهانو په نښه کولو پورې رسېږي.

د متحده ایالاتو د پلټنو د فدرالي ادارې (اېف بي آی) په وینا، د درمل جوړونې د ګڼ ملتیزو کمپنیو د تعقیبولو پرځای، چینایي استخباراتي هکرانو په هغو امریکایي پوهنتونونو باندې چې نوي تحقیقات کوي، ډیجیټل څارنې ترسره کړې دي.

نیویارک ټایمز د وږي په ۱۵مه له موضوع څخه د خبرو دو کسانو له قوله راپور ورکړ چې، اېف بي آی په وروستیو اونیو کې د شمالي کارولینا پوهنتون چارواکو ته د هک کېدنې د هڅو په هکله خبرداری ورکړی دی.

د ورځپاڼې په راپور کې راغلي، «د چینایي هکرانو ټیمونو هڅه کوله چې د یاد پوهنتون د وباپوهنې (epidemiology) د ډیپارټمنټ د کمپیوټرونو شبکې ته ورداخل شي خو ونه توانېدل چې ورننوځي.»

ښایي چې هکرانو پوهنتون د درمل جوړونې د هغو کمپنیو په نسبت چې په واکسینونو باندې کار کوي اسانه نښه ګڼلې وي.

د یاد پوهنتون ویاندې لیزلي مینټون وویل، البته د شمالي کارولینا پوهنتون ۲۴ ساعته څارنه کوي چې «د دولتونو له خوا د سپانسر شویو ادارو د پرمختللیو بریدونو د ګواښونو پر ضد د ساتنې په برخه کې ورسره مرسته وکړي.»

چارواکي وایي، هکرانو د ګیلیډ ساینسز او نوواواکس اینډ موډېرنه په نومونو امریکایي بایوټیک شرکتونه په نښه کړي دي، خو لږ معلومات ترې اخیستل شوي دي.‌

چارواکو نیویارک ټایمز ته وویل، چینایي فعالانو د روغتیا د نړۍ وال سازمان له معلوماتو څخه په پټه استفاده کړې ترڅو په متحده ایالاتو او اروپا کې خپلې د واکسین د هک کولو هڅې منسجمې کړي.

د استخباراتو یوه پخواني چارواکي وویل، ډبلیو اېچ او د تر جوړېدنې لاندې واکسینونو په هکله معلومات راټولوي، نو کېدی شي چې چینایي هکرانو داسې معلومات چې یادې موسسې د کروناوایرس پر ضد واکسین په برخه کې ډېر ګټور بللي وي، پر وخت ترلاسه کړي وي.

ډېر ارزښتناک معلومات

شنونکي وایي، بیجینګ د چین په وهان کې د کووېډ-۱۹ له خپرېدلو څخه وروسته په نړۍ کې د نفوذ د بېرته ترلاسه کولو لپاره، د وبا د منشأ په هکله د غلطو معلوماتو د خپرولو په ګډون، له نهیلۍ څخه د ډکو ګامونو د اخیستلو هڅې کوي.

د ۱۳۹۸ په وروستیو کې د مرګونې وبا له رابرسره کیدو راهیسې، د چین کمونست ګوند هڅه کوي چې ځان د کووېډ-۱۹ پر ضد مجادله کې د سرکښ په توګه مطرح کړي.‌

خو د کووېډ-۱۹ پر ضد مجادله کې د بیجینګ فرضي «اتلوال کارونه» د هغه له حقیقي رول سره، چې ناروغي یې پرېښودله چې خپره شي او بیا یې له نړۍ وال بحران څخه استفاده وکړه، تضاد لري.

بیجینګ د توطیې د تیوریو په خپرولو سره په فعاله توګه هڅه کوي چې د کروناوایرس په وبا کې په خپل رول باندې له انتقاد څخه ځان خلاص کړي.

استخباراتي ادارو د تېر کال په وروستیو کې راپور ورکړ چې، چینایي رژیم -- د هغو ډاکترانو چې په ښکاره یې خبرې کولې د خولې بندولو یا «ورکولو»، په لابراتوارونو کې د کووېډ -۱۹ د شواهدو د له منځه وړلو او پوهانو ته په واکسین باندې د کار کولو لپاره د نمونو د نه ورکولو له لارې د وایرس په هکله خبرونه پټ کړي وو.

د متحده ایالاتو د عدلیې وزارت کې د ملي امنیت یوه جګپوړي چارواکي جان سي ډیمرز په یوه غونډه کې چې د زمري په ۲۲مه په متحده ایالاتو کې د ستراتیژیکو او نړۍ والو څېړنو په یوه مرکز کې ترتیب شوې وه، د چین په هکله وویل، «دا به د حیرانتیا خبره وای که هغوی هڅه نه وای کړې چې ډېر ارزښتناک بایومیډیکل تحقیقات چې اوس ترسره کیږي، غلا نه کړي.»

هغه وویل، د واکسین د انکشاف په هکله معلومات «هم له مالي پلوه ډیر ارزښتناک دي او هم له جیوپولیټیکي پلوه.»

په ورته وخت کې، په وروستیو اونیو کې داسې څرګنده شوه چې د دولت تر کنټرول لاندې رسنۍ غواړي نړۍ والو ته وښيي چې چین د کروناوایرس له وبا څخه راوتلی دی -- دا په داسې حال کې ده چې ډېر هېوادونه اوس هم د کووېډ-۱۹ له امله له سختو قرنطینونو څخه کړېږي.

روسیه د لمړیتوب لپاره سیالي کوي

د برتانیا د ملي سایبري امنیت مرکز د غبرګولي په میاشت کې وویل، کریملېن په متحده ایالاتو، کاناډا او برتانیا کې د واکسین د څېړنیزو شبکو د په نښه کولو لپاره خپلې جاسوسي هڅې زیاتې کړي دي.

د نیویارک ټایمز په وینا، په لومړۍ مرحله کې د روسیې هڅې د اکسفورډ پوهنتون او د هغه د درمل جوړونې د شریک، استرا زینیکا، د تحقیقاتو په هکله د معلوماتو په راټولولو باندې متمرکزې وې.‌

په ورته وخت کې، ولسمشر ولادیمیر پوتین د زمري په ۲۱مه اعلان وکړ چې روسیې د کرونا وایرس لومړنی واکسین جوړ کړی دی چې د شوروي د ۱۳۳۰مو کالونو د مخکښې سپوږمکۍ «سپوتنیک V» په نامه یې نومولی دی.

دغه اعلان په ګرده نړۍ کې د روغتیایي پوهانو او شنونکو له چټک انتقاد سره مخامخ شو. هغوی خبرداری ورکړ چې کېدی شي د روسیې نه ازمویل شوی واکسین له کووېډ-۱۹ څخه ډېر خطرناک وي.

د هغو ۳۰۴۰ ډاکترانو له ډلې څخه چې د روسیې آر بي سي رسنۍ د زمري په میاشت کې ورسره خبرې کړې وې، له نیمو څخه ډېرو ویلي وو چې هغوی د «سپوتنیک V» واکسین د تطبیق توصیه نه کوي.

کله چې له هغوی څخه پوښتنه شوې وه چې په واکسین باندې د باور د نشتوالي په هکله وضاحت ورکړي، ۶۶٪ یې داسې ځواب ورکړی وو چې د دغه واکسین د نه مؤثریت په هکله کافي اندازه معلومات نشته، په داسې حال کې چې ۴۸٪ نورو ویلي وو چې په دومره چټکۍ سره د واکسین تولیدول ناشوني دي.

تر دې چې ایران چې په نړۍ کې د کووېډ-۱۹ له امله یو له تر ټولو ډېر مړي او ناروغان لري د کریملین په دې ادعاوو چې یو مصؤن واکسین یې تولید کړی دی، شک او تردید وښود.

د اروپایي اتحادیې د یوې څېړنې په اساس، مسکو د وبا له پیل راهیسې د دغه وژونکي وایرس په هکله د غلطو مضرو معلوماتو خپرولو ته دوام ورکړی دی او په ګرده نړۍ کې یې د خلکو ژوند له خطر سره مخامخ کړی دی.

دغې څېړنې خبرداری ورکړی چې د کریملېن پلوي رسنۍ د کووېډ-۱۹ په هکله غلط معلومات خپروي څو د روغتیایي مراقبتونو په سیستمو باندې د اعتماد په کمزوري کولو سره په غرب کې بحران بدتر کړي.

د کریملېن نور تبلیغات د کووېډ-۱۹ پر ضد د مسکو چلند عالي ښیي، په داسې حال کې چې روسي مقامات د وري په میاشت کې مجبور شول چې خپل هېواد د دغې وبا پر ضد چې ډېر وروسته یې تشخیص کړه قرنطین کړي.