فیلمساز زن افغان در نقش صدای توانمندسازی زنان احساس راحتی می کند

کابل -- رویا سادات برای یک نسل، در یکی از بدترین نقاط جهان برای زن بودن، صدای زنان به شمار می رود.

وی یکی از اولین فیلمسازان زن افغان است که پس از سقوط رژیم طالبان در سال ۱۳۸۰، به شهرت رسید، وی برای کارنامه هایش چون «نامه ای به رئیس جمهور»، «سه نقطه» و «بازی کردن با تار» برنده جوایز در داخل و خارج از کشور شده است.

وی مدت اشغال شوروی در سالهای ۱۳۵۸-۱۳۶۸ را پشت سر گذاشت -- در بعضی مواقع با خانواده اش برای زندگی هایشان فرار کرد – و بی رحمی جنگ داخلی و سپس ظلم و ستم شدید حکومت طالبان را تحمل کرد، زمانی که زنان فقط در سایه ها وجود داشتند و آزادی های اساسی را از دست داده بودند.

ترس بیشتر وی بازگشت به آن نوع بنیادگرایی است: توافقنامه صلح ایالات متحده و طالبان که به تاریخ ۱۰ حوت امضا شد ممکن است اولین گام بالقوه برای صلح در ملتی باشد که ده ها سال تنها جنگ را شناخته است، اما هیچ تضمینی در مورد حمایت از حقوق زنان ندارد.

این زن ۳۷ ساله با افزودن اینكه «اگر رابطه جامعه بین المللی با افغانستان به عنوان یک حالت باز و بسته باشد، و ما را دوباره ترک کند، بدون شک عواقب ناگواری را شاهد خواهیم بود» می گوید، «من احساس نگرانی می كنم وقتی یادم می آید كه چطور ما در دوره ۵ ساله طالبان تا زمان رخ دادن حادثه 9/11، فراموش شده بودیم.»

اداره انکشاف بین المللی ایالات متحده (یو اس ای آی دی)، با استناد ارقام وزارت تحصیلات عالی افغان گزارش داده است، طبق آمار بانک جهانی تقریبا ۳۹٪ دختران افغان برای سال ۲۰۱۷ به مکتب ثانوی می روند، در حالی که از جمع ۳۰۰ هزار محصل در پوهنتون ها، حدود یک سوم آن زن هستند.

این ارقام بیشتر برای مناطق شهری است، در حالی که ۲۰ سال پیش این همه در هرجا غیر ممکن بود.

سادات گفت، «بسیاری از تغیرات خوب اتفاق می افتد که از قلب جامعه بر می خیزند. هنوز هم، مقدار بزرگی از آنها انجام نشده اند.»

افغانستان در آخر رده های انستیتوت جورج تاون برای زنان، صلح و امنیت قرار دارد که میزان رفاه و خودکفایی زنان را اندازه می کند. در مناطق دهاتی سواد زنان می تواند کمتر از ۲٪ باشد و حقوق آنها اکثراً توسط رسوم محافظه کار محدودتر است.

عصر خفگی زنان

سادات در ترس از اینکه مسیرهای کوچک ایجاد شده در حقوق زنان ممکن ناپدید شود تنها نیست -- در مراکز شهری جوانان با شنیدن موسیقی، تماشای تلویزیون و اخیراً دسترسی به اینترنت و رسانه های اجتماعی بزرگ شده اند. بسیاری از آنها طالبان را فقط در خبرها دیده اند.

سادات که از زمان کودکی قصه ها، شعر و نمایشنامه ها را می نویسد، به یاد می آورد که چگونه زندگی اش در سال ۱۳۷۵ با ورود طالبان در حالت تعلیق درآمد.

مکاتب بسته شدند، زنان در خانه های خود محدود بودند و تلویزیون و رادیو غیرفعال شدند. وی منحیث یک نوجوان انکشاف یافته، به نوشتن در خانه و خواندن کتاب در مورد کارگردانی از مجموعه پدر خود ادامه داد.

به وی اجازه داده شد كه به عنوان یک نرس مشغول به كار شود، زیرا زنان فقط می تونستند كمک طبی را از زنان دریافت كنند، و حتی نمایش های مخفیانه فرهنگی از نمایشنامه هایش را در شفاخانه برگزار می کرد، اگرچه رئیس شفاخانه با طالبان در ارتباط بود.

وی گفت، «این بسیار خطرناک بود. هنوز هم باورش برایم سخت است كه ما توانستیم.»

وی گفت، نخستین اثر وی با عنوان «سه نقطه» است، که حکایت یک مادر مجرد را بیان می کند که مجبور به ازدواج با جنگ سالاری می شود و بعداً قاچاقچی مواد مخدر می شود.

این اثر با استفاده از وسایل ابتدایی -- ساخته شده است -- فقط زمانی که رژیم تغیر کرد و زمانی که وی توانست تمام علمیتش ناشی از خواندن ناگهانی را به خلاقیت دنیای واقعی منتقل کند.

این عزم و پایداری شغل وی را مشخص کرده است، و وی احساس می کند که فیلم یک هدف اجتماعی دارد.

این مادر دو کودک گفت، «من زمانی به سینما روی آوردم كه تازه از دوران خفگی بیرون آمده بودم و دنیایی را برای اظهارداشتن دارم.»

وی افزود، «من به سینما کاملاً اعتقاد دارم و اینکه این مهمترین هنری است که می تواند بر تحول مثبت در جامعه ما تأثیر بگذارد. اما تغیر نمی تواند در یک شب اتفاق بیفتد. تغیر باید به فکر و ذهن برسد.»

'امتناع از سکوت کردن'

سادات در سن های ۲۰ خود با یک خواهرش آلکا یک شرکت مستقل فیلم سازی – رویا فایلم هاوس -- را تأسیس کرد و بورسیه ای را برای تحصیل فیلم در کوریای جنوبی بدست آورد. وی همچنان درامه های تلویزیونی را برای شرکت رسانه ای موبی گروپ نوشته است.

داستان های وی داستان های زنان افغان است.

از ابتدای کارش، وی با سوالاتی از طرف خانواده و انتقاد از جامعه روبرو شده است، اما وی گفت که وقتی افراد محلی برای دیدن کارش می آیند، آنها درک می کنند.

فیلم وی «نامه ای به رئیس جمهور» در سال ۱۳۹۶، زنی را نشان می دهد كه شوهر خشن اش وی را می زند و این زن قبل از آنکه بطور تصادفی شوهرش را قتل کند، وی را با سیلی می زند.»

سادات یک عمل بغاوتی زنان را در کشوری به تصویر کشید که در آن زنان اکثراً مجبور به ماندن در ازدواج های زننده هستند اما یادآوری می کند که چگونه وی به دلیل ممانعت هایی که پیرامون رفتار زنان وجود دارد، انتظار داشت «واکنش بد» باشد. درعوض، تماشاچیان در صحنه سیلی زدن کف می زدند.

کار وی بدون خطر نیست.

سینما در مناطقی از این کشور بحث برانگیز است و تولیدات وی که نوری بر نابرابری و سرکوب زنان می درخشاند، بحث برانگیز است.

وی به دلیل «انکار از اختیار کردن سکوت» در مقابل تهدیدهای محافظه کاران، از ایالات متحده مورد استقبال قرار گرفت، جایزه بین المللی زن شجاع را در سال ۱۳۹۶ دریافت کرد.

وی گفت که متعهد است از نسل بعدی فیلمسازان زن حمایت کند. آخرین ویرایش جشنواره بین المللی فیلم های زنان وی در هرات، که برای اولین بار در سال ۱۳۹۲ راه اندازی شد، بیش از ۲۵۰۰ درخواستی داشت.

وی امیدوار است که بتواند همچنان به چالش کشیدن و برای افغان ها صحبت کردن ادامه داده بتواند، و اظهار داشت که فیلم برای تغیر قلب و ذهن دارای جایگاه خاصی است.

سادات گفت، «سینما می تواند نابرابری و بی عدالتی را به چالش بکشد. این می تواند ممانعت های اجتماعی را به گفتمان تبدیل کند، و می تواند مردم را به گفتگو دعوت کند.»

وی افزود، «مردم ما باید خود را مورد انتقاد قرار دهند و در مورد چیزهایی که ممنوع است صحبت کنند. من معتقدم كه این جامعه به یک انقلاب اندیشه نیاز دارد و این كار غیر از كمک سینما انجام شده نمی تواند.»